Padaczka kojarzy się z objawami chorobowymi polegającymi na wystąpieniu drgawek połączonych z utratą przytomności i upadkiem.
Obecnie wiemy ,że padaczka obejmuje znacznie szerszy zakres objawów.
Padaczkę najczęściej definiuje się jako zespół objawów somatycznych , wegetatywnych i psychicznych , który może występować na podłożu zmian morfologicznych i metabolicznych w mózgu.
Istotną cechą padaczki jest napadowość objawów.
Napad padaczkowy jest nadmiernym , nagłym wyładowaniem komórek nerwowych , spowodowanym depolaryzacją błony komórkowej .Wyładowania te uaktywniają obwód składający się z komórek nerwowych , a wyrazem aktywacji jest zaburzenie funkcjonowania tych komórek.
Zmiany te manifestują się na zewnątrz klinicznymi objawami w postaci zaburzeń, ruchowych , zmysłowych ,świadomości , emocjonalnych , wegetatywnych ,poznawczych . Neurofizjologicznym podłożem napadu jest ognisko padaczko rodne .Przy przekroczeniu progu krytycznego , ognisko to wyładowuje się jako pierwotne źródło napadu
Padaczka wieku dziecięcego
Charakterystyczne objawy padaczki dziecięcej to napady dziecięce ( zespół Westa) , zespół Lennoxa ,napady nieświadomości , napady miokloniczne ,oraz duże napady toniczno – kloniczne .
Napady dziecięce ( zespół Westa ) charakteryzują się skurczami zgięciowymi pojawiającymi się w wieku od kilku tygodni do 3-4 r. życia. Rozwój psychoruchowy ulega zahamowaniu lub nawet cofnięciu. Ta grupa napadów padaczkowych występuje w przebiegu niektórych chorób mózgowych np. kiła wrodzona. U dzieci rozwijających się prawidłowo przed zachorowaniem wczesne opanowanie napadów umożliwia uniknięcie degradacji psychoruchowej. Około 4-5 roku życia napady samoistnie ustępują. Przeważnie pozostaje upośledzenie umysłowe z zaburzeniami psychoruchowymi. Śmiertelność w tym typie padaczki jest wysoka.
Zespół Lennoxa – dominują napady miokloniczno – atoniczne. Napady z utratą świadomości i obniżeniem napięcia mięśniowego. Mogą wystąpić napady toniczne oraz kloniczne. Napady toniczne pojawiają się we śnie, towarzyszy im napięcie mięśniowe, które kończy się nieznacznymi drgawkami lub zwiotczeniem mięśni. W napadzie klonicznym obserwuje się rytmiczne skurcze i rozkurcze, mogą wystąpić inne napady drgawkowe. Zespół Lennoxa pojawia się zwykle między 2 a 6 r. życia. Rozwój psychoruchowy zostaje zahamowany. Gdy choroba zaczyna się w późniejszym okresie, nie obserwuje się upośledzenia umysłowego.
Napady nieświadomości – mogą występować od 4 do 14 r. życia. Najczęściej pojawiają się około 7 r. życia. Charakteryzują się kilkusekundową utratą świadomości bez upadku. Ruchy gałek ocznych skierowane są ku górze, głowa uniesiona, mruganie powiekami. Niekiedy występują automatyzmy polegające na ruchach ust i żuchwy, oblizywaniu, cmokaniu, mlaskaniu. Dziecko sprawia wrażenie nieobecnego. Po napadzie dziecko powraca do swoich czynności. Rozwój umysłowy na ogół jest w normie.
Padaczka miokloniczna – pojawia się między 13 a 20 r. życia. Polega na krótkich, mimowolnych skurczach mięśni. Najczęściej obejmują kończyny górne i barki. Występują seriami po 3,4 skurcze co kilka sekund. Przytomność jest zachowana. W około połowie przypadków dołączają się napady toniczno – kloniczne. Przebieg jest łagodny, objawy ustępują całkowicie. W nielicznych przypadkach napady zwiększają się pogarszając stan chorego.
Duże napady toniczno – kloniczne – występują dwa główne objawy:
utrata świadomości i kurcz toniczny. Dzieli się je na fazę przeddrgawkową (okres zwiastunów) i fazę drgawkową. W fazie przeddrgawkowej występuje zmiana nastroju. Chorzy są drażliwi, przygnębieni. Może pojawić się aura (iluzje, halucynacje), spowolnienie lub przyspieszenie toku myślowego, napięcie emocjonalne z poczuciem lęku. Faza drgawkowa zaczyna się skurczem tonicznym a następnie zaczynają się skurcze kloniczne. Głowa jest odgięta, gałki skierowane do góry, występuje zanik odruchu źrenicowego, zaburzenia krążenia, chory ślini się, oddaje kał, mocz. Po okresie drgawek zapada w śpiączkę. Jeżeli napady następują jeden po drugim, gdy chory nie może odzyskać przytomności mówimy o stanie padaczkowym. Wymaga on natychmiastowej pomocy lekarskiej. Pozostawia rozległe uszkodzenia mózgu.
Poglądy na osobowość chorych z padaczką.
Jest wiele teorii na zmianę osobowości dziecka z padaczką. Padaczka występuje we wszystkich środowiskach społecznych. Jedni opiekunowie zgłoszą się do lekarza natychmiast po zauważeniu niepokojących objawów, inni po latach. W efekcie u jednego dziecka napady mogą zostać opanowane, a u drugiego nasilać się i powodować wtórne uszkodzenia mózgu. Jedni rodzice zaakceptują dziecko chore, inni będą się go wstydzić. Część rodziców potrafi rzeczowo pomóc swoim dzieciom, inni są bezradni. To wszystko powoduje, że współdziałanie czynników biologicznych i społecznych daje bardzo różnorodne obrazy osobowości chorych z padaczką.
Zachowania społeczne dzieci z padaczką.
Z badań wynika , że część dzieci chorych z padaczką nie jest przystosowana społecznie . Rozpowszechniony jest pogląd o tzw. charakteropatii padaczkowej
Charakteropatia ogólnie oznacza zaburzenia osobowości typu psychopatycznego wyrażające się zmianami charakterologicznymi .
Pojęcie charakteropatii padaczkowej oznacza zmiany charakterologiczne przejawiające się w zaleganiu myśli i emocji ,nadmiernej drobiazgowości w mówieniu i działaniu , dysforią skłonnością do gniewu , agresji .
Dzieci charakteropatyczne to takie , które sprawiają duże trudności wychowawcze zbliżone do typu zachowań opisanych wyżej .
Patomechanizm charakteropatii padaczkowej nie jest do końca poznany .
Istnieje pogląd , że narastanie zaburzeń zachowania wiąże się z uszkodzeniami drgawkowymi . Istotną rolę w narastaniu zaburzeń charakteropatycznych odgrywa stosunek otoczenia do chorego .
Inteligencja chorych z padaczką .
Analiza sprawności intelektualnej wykazuje , że dzieci różnią się od zdrowych dlatego , że wśród chorych istotnie częściej występuje upośledzenie umysłowe . Lecz ani wielkość , ani kierunek różnic między inteligencją słowną a bezsłowną nie są charakterystyczne dla dzieci z rozpoznaniem padaczki . Z badań wynika , że współistnienie z padaczką zmian psychicznych , głównie wyrażających się ubytkiem intelektualnym wiąże się z częstymi napadami , które z kolei pogarszają sprawność umysłową , bowiem skutkiem dużych napadów są drgawkowe uszkodzenia mózgu . U dzieci nawet jednorazowa seria napadów może wywołać rozległe uszkodzenie tkanki mózgowej . Zmiany intelektualne chorych z padaczką wiążą się z procesami inercji , w niektórych przypadkach obniżają zdolność abstrahowania .
Obecna wiedza z zakresu padaczki pozwala na wydzielenie niektórych czynników stwarzających niekorzystne rokowanie dla czynności
intelektualnych . Zalicza się do nich obecność małych i dużych napadów u tego samego chorego , częste napady i seryjne występowanie .
Kocielska ( 1976 ) analizując wpływ padaczki na rozwój dzieci ,stwierdziła istnienie tzw. Procesu epileptycznego . Wyróżniła jego stadia :
Pierwsze stadium – pojawienie się zaburzeń neurodynamicznych polegających na zmianie aktywności życiowej , zmiana pobudliwości emocjonalnej i sensorycznej , braku plastyczności zachowania , braku zdolności kontroli reakcji.
Drugie stadium – nasilenie się tych zaburzeń , wybiórcza regresja .
Trzecie stadium – charakteropatyzacja , lub zahamowanie rozwoju
społecznego . Następuje spowolnienie , brak plastyczności , lepkość myślenia , skłonność do niepohamowanych reakcji .
Podsumowując badania nad inteligencją chorych z padaczką można
powiedzieć , że w miarę trwania padaczki na ogół następuje stopniowe obniżanie się wskaźnika inteligencji , jednak zwykle spadek ten jest stosunkowo niewielki i nie przekracza dolnej granicy normy .
Stosunek otoczenia do dziecka z padaczką .
Społeczeństwo nie ma dostatecznej wiedzy o padaczce i stąd prymitywne reakcje ludzi na widok napadu , czy negatywny stosunek do chorego .
Obawy przed dyskryminacją przyczyniają się do ukrywania choroby , narastania poczucia mniejszej wartości . Prowadzi to do napięć emocjonalnych , odreagowywanych często na zewnątrz .Takie reakcje są z kolei karane przez otoczenie , wytwarzana jest wobec chorego postawa odtrącająca .To wtórnie pogłębia izolację i wzrost napięć . Przyczyną wykształcenia się niewłaściwych zachowań dziecka może być również postawa nadmiernie ochraniająca .
Badania Hartlage , Green , Offut , wykazały , że dzieci epileptyczne są bardziej uzależnione od rodziców , nadmiernie wynagradzane , przesadnie korygowane .Często rodzice nie przejawiają odpowiedniej wiedzy na temat choroby .Nieco inna grupa problemów wiąże się z przebywaniem dziecka w środowisku szerszym niż krąg rodzinny . widok dziecka w czasie napadu może być przerażający dla innych . Niewielu nauczycieli jest przygotowanych do właściwego postępowania w przypadku pojawienia się napadów drgawkowych . Kościelska (1976 ) wyróżnia pięć typów postaw nauczycieli :
- postawa odrzucająca ,
- postawa obojętna ,
- postawa zaangażowana w proces pedagogiczno – wychowawczy ,
- postawa tolerancyjna ,
- postawa życzliwa .
Z badań Czajkowskiej wynika , że najbardziej nie lubiane są dzieci agresywne , dysforyczne , natomiast dzieci nie odchylające się swoim zachowaniem od normy nie są odtrącane przez grupę . Postawy otoczenia społecznego w ogromnym stopniu wpływają na rozwój dziecka . Dzieci epileptyczne z poważnymi zaburzeniami osobowości niemal bez wyjątku mają złą atmosferę domu rodzinnego .
Propozycje terapeutyczne .
Zapobieganie niewłaściwym postawom wychowawczym rodziców , lub korygowanie już zaistniałych błędów może odbywać się przez :
1. Dostarczanie rodzicom odpowiedniej wiedzy na temat postępowania z dzieckiem . Chodzi tu o to , aby starać się nie wyróżniać dziecka spośród innych dzieci ani w negatywnym , ani w pozytywnym sensie .
2. Rodzice powinni akceptować dziecko chore .
3. Tendencja do nadmiernej koncentracji na dziecku wynika często z lęku
o nie . W takich przypadkach bardzo pomocne mogą się okazać oddziaływania psychoterapeutyczne oparte na dostarczaniu rzeczowych informacji o istocie padaczki .
4.Psychoterapia może włączać techniki oparte na sugestii czy odreagowujące , które pomogą w zredukowaniu napięcia lękowego dotyczącego padaczki dziecka .
5.Gdy rodzice uważają swoje dziecko za nieszczęśliwe z racji choroby , wówczas zdarzają się tendencje do wynagradzania mu „ krzywdy wyrządzonej przez los ‘’. Wyręczają dziecko w pracach . Korzystniej jest , gdy tendencja do wynagradzania zostanie zastąpiona konsekwentnymi wymaganiami , odpowiednimi do jego możliwości .
Problemy wynikające z uczęszczania do szkoły łączą się z jednej strony z nauką szkolną , a z drugiej z reakcją społeczną na chorobę .
Same napady , bez degradacji intelektualnej , czy niedorozwoju nie są powodem do podejmowania nauki w szkole specjalnej . Poważnym problemem jest wybór szkoły ponadpodstawowej i przyszłego zawodu . Są zawody całkowicie bezpieczne dla ludzi chorych na epilepsję .
Dziecko z padaczką powinno mieć kontakt z rówieśnikami , uprawiać sport
( bardzo pożądane są ćwiczenia gimnastyczne ) .
W postępowaniu z dzieckiem chorym na padaczkę w przypadku konkretnych trudności wychowawczych niezbędny jest kontakt z psychoterapeutą , który rozpatrując indywidualne problemy dziecka , rodziny , rówieśników, szkoły – pomoże w ustaleniu optymalnych metod wychowania dziecka .