PLAN :

1 . Grupa i jej cechy .

2 . Charakterystyka grup rówieśniczych .

3 . Struktury grupy .

4 . Analiza struktury socjometrycznej klasy jako grupy .

5 . Wpływ grupy na spójność klasy .

6 . Funkcje wychowawcze grupy .

 

1 . Grupa i jej cechy .

Człowiek już od momentu urodzenia uczestniczy w różnego rodzaju grupach . Pierwszą z nich jest rodzina , która dla większości jest grupą najważniejszą.

Stopniowo każde dziecko wchodzi i przynależy do wielu grup : grono przyjaciół, znajomych , rodziców , krewnych , grupy rówieśników w szkole i poza nią , a następnie organizacji społecznych , politycznych , grupy towarzyskiej i zawodowej oraz własnej rodziny . Przynależność do grupy na ogół sprzyja wytworzeniu się poczucia silnego związku i solidarności z członkami tej grupy . Ma to duże znaczenie dla procesu kształtowania się osobowości dziecka .

Bliskie więzi między członkami oraz poczucie przynależności do grupy zaspokajają elementarne potrzeby dziecka zwłaszcza potrzebę bezpieczeństwa i miłości utrwalają jego system wartości , zapewniają stabilizację emocjonalną i światopoglądową oraz prowadzą do zachowań rywalizacyjnych i do identyfikacji z grupą .

Istotną cechą grupy jest jej cel – pewien stan końcowy lub wartość na zdobyciu której zależy wszystkim członkom grupy . Cel może być ukształtowany w grupie lub narzucony z zewnątrz . Im cel jest jaśniejszy , lepiej określony i akceptowany przez większość tym większa jest atrakcyjność grupy , zwiększa się również motywacja do działania .

Bardzo ważnym czynnikiem grupy są normy , którym w różnym stopniu podlegają wszyscy członkowie grupy . Istnieją normy prawne , moralne i obyczajowe . Różnią się one siłą zawartego w nich zakazu lub nakazu , rodzajem konsekwencji przewidzianych za ich naruszenie i zobowiązaniami . Zakresy poszczególnych norm pokrywają się ze sobą lub nie . Nie wszystkie zakazy prawne pokrywają się z moralnymi lub obyczajowymi .

Bardzo istotnym elementem funkcjonowania grupy jest pozycja jej członków . Pełni więc dane dziecko określoną rolę w grupie .

 

2 . Charakterystyka grup rówieśniczych .

Grupa rówieśnicza jest to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku , między którymi pod wpływem styczności bezpośrednich powstają z reguły więzi przyjaźni .

Grupy rówieśnicze są podstawową formą życia społecznego młodzieży , klasa natomiast ją odwzorowuje dlatego bardzo ważne dla każdego nauczyciela jest znajomość procesów , które w niej zachodzą .

Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej są oprócz wieku przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej , występowanie określonych kontaktów , brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków .

Więź w grupie rówieśniczej ma charakter nieformalny i odróżnia je od grup zdominowanych więziami formalnymi , gdzie dominuje określona postawa wobec wypełnionych ról społecznych . Biorąc pod uwagę kontakty społeczne można wyodrębnić 4 podstawowe typy grup rówieśniczych :

- rówieśniczy krąg towarzyski – mała najwyżej kilkunastoosobowa grupa bez organizacji wewnętrznej , więź społeczna oparta jest na związkach uczuciowych i stosunkach towarzyskich . Młodzież skupiona w kręgu wspólnie spędza wolny czas wypełniony różnymi formami kontaktów towarzyskich . Zbyt duża aktywność jednostki w kręgu może spowodować jej zaniedbania w nauce i wykonywaniu obowiązków domowych ,

- rekreacyjna grupa działania – to również mała grupa skupiająca młodzież , wypełniająca czas wolny zabawą , różnymi formami rekreacji i sportu . Jednostka przyjmuje tu postawę solidarności i wzajemnej odpowiedzialności członków za siebie jak również udzielania pomocy innym .

- paczka – mała grupa społeczna złożona z członków danego kręgu , funkcjonująca poza jego strukturą i charakteryzująca się większą częstotliwością spotkań . Paczka składa się z kilku osób , które łączą wspólne zainteresowania , potrzeby , nawyki lub sympatia .

- banda – względnie trwała grupa nie dopuszczająca do interwencji i kontroli swej działalności osób postronnych . Więzi społeczne kształtują się w oparciu o wspólne interesy i zadania zaspokajające potrzeby zrzeszonych w niej członków .

Banda przypomina swoją działalnością paczkę , zależy jej członkom

jednak na osiągnięciu celów w zbiorowym działaniu . W bandzie jest wymóg większej lojalności , a przywódca wymaga bezwzględnego podporządkowania się pozostałych członków .

Grupy rówieśnicze są ze względu na sposób powstawania grupami nieformalnymi . Tworzą się spontanicznie z chęci do wspólnego przebywania w określonym i akceptowanym przez wszystkich celu . Grupy te charakteryzują się :

- mało stabilną strukturą wyrażającą się w sieci powiązań i kontaktach

interpersonalnych ,

- względną spójnością będącą wyrazem wewnętrznych więzi określanych dość

często w silnym poczuciu „ my „ ,

- określonym statusem czyniącym grupę atrakcyjną dla jej członków ,

- odrębnością wyrażającą się w wyraźnie określonym celu działania ,

- widocznym podziałem ról społecznych ,

- określoną i możliwą do przewidzenia długotrwałością funkcjonowania .

 

3 . Struktury grupy rówieśniczej

Ustalenie struktury socjometrycznej grupy dokonywane jest najczęściej za pomocą tzw. socjogramu – jest to graficzne przedstawienie układu pozycji powiązanych ze sobą stosunkami lubienia lub nielubienia . Ten typ struktury jest najlepszym przykładem struktury nieformalnej . W socjometrii technika polega na tym , że członkom grupy zadaje się pytanie , lub pytania w zależności od tego co nas interesuje . W socjogramie poszczególnych członków grupy przedstawia się w postaci punktów w przestrzeni , natomiast wybory przez nich dokonywane ukazuje linia łącząca punkty . Jeżeli interesuje nas struktura grupy stosuje się socjogram hierarchiczny uwarunkowany liczbą wyborów skierowanych do poszczególnych osób analiza socjogramów doprowadza do wyróżnienia typowych elementów struktur socjometrycznych i różnych rodzajów tych struktur . Wyróżnia się :

1. Parę – kiedy dwie osoby wybierają się wzajemnie .

2. Łańcuch – gdy osoba A wybiera osobę B , a ta C itd.

3. Gwiazdę – w której jedna osoba z grupy otrzymuje bardzo dużo wyborów , ale sama ich nie odwzajemnia .

4. Sieć – wszyscy członkowie wybierają wszystkich .

5. Klikę – stanowi podgrupę wzajemnie wybierających się osób , które będą członkami większej grupy odrzucają pozostałych .

 

4 . Analiza struktury socjometrycznej klasy jako grupy .

Chcąc zbadać wpływ grupy rówieśniczej ba integrację klasy przeprowadziłam badanie socjometryczne . W klasie szóstej dzieci uzupełniły ankietę odpowiadając na trzy pytania :

1 . Z kim chciałbyś siedzieć w gimnazjum , a z kim nie ?

2 . Kogo z klasy zabrałbyś z sobą na wakacje , a kogo nie ?

3 . Kogo wybrałbyś na gospodarza w gimnazjum w klasie I , a kogo nie ?

Analizując socjogram można stwierdzić , że w klasie nie ma gwiazdy . Najwięcej odpowiedzi twierdzących zebrał chłopiec Sławek – 7 , a zaraz za nim jego kolega Maciek – 6 . Można na tej podstawie powiedzieć , że uczniowie ci cieszą się dużą popularnością w grupie . Jednoznacznie najwięcej odpowiedzi przeczących otrzymała Beata – 12 . Wskazuje to na odrzucenie dziewczynki , brak akceptacji w grupie . Przyczyny nie akceptacji dziewczynki tkwią prawdopodobnie w nastawieniu rodziców pozostałych dzieci do Beaty . Jest to dziecko niedopilnowane , często brudne przez co odrzucane przez pozostałych członków klasy . Z przeprowadzonego socjogramu wynika , że prawie każde dziecko w jednym lub kilku pytaniach odpowiedziało – nie w stosunku do Beaty .

 

5 . Wpływ grupy rówieśniczej na spójność klasy .

Z powyższego zestawienia wynika , ze grupa rówieśnicza ma bardzo duży wpływ na integrację klasy . Weźmy pod uwagę klasę bez jej kozła ofiarnego –Beaty . Jest to grupa względnie spójna , mająca więzi wewnętrzne , pomagające sobie nawzajem . Maja wspólne cele – zabawę , pomagają sobie w nauce , pożyczają potrzebnych pomocy . Są to jak by ich niepisane normy postępowania . Biorąc pod uwagę klasę z Beatą w tym momencie grupa nie służy integracji klasy . W żaden sposób nie chcą jej zaakceptować mimo , że wiedzą jak jej jest przykro .

Podsumowując nasuwa się wniosek , że grupa rówieśnicza może mieć pozytywny i negatywny wpływ na integrację klasy , ale bezsprzecznie jest on bardzo duży .

 

6 . Funkcje wychowawcze grupy .

Analizując działalność grup rówieśniczych można w przybliżeniu określić ich funkcje wychowawcze i są to :

- wpływanie na przebieg procesów interpersonalnych , kształtowanie postaw aktywności , zaspokajanie potrzeb więzi z otoczeniem ,

- zaspokajanie aspiracji w zakresie społecznej aprobaty i uznania przez członków grupy ,

- współzawodnictwo rozwijające tendencję do rywalizacji ,

- rozbudzenie zainteresowań oraz potrzeb kontaktów towarzyskich ,

- zaspokojenie potrzeb emocjonalnych ,

- wypełnienie wolnego czasu .

Jak widać grupy rówieśnicze mają bardzo duże znaczenie w kształtowaniu się postawy dziecka , ucznia oraz dorosłego człowieka .

 

Bibliografia

1 . K . Dymek – Balcerek , Pedagogika cz. 1 Radom 1995 .

2 . Encyklopedia pedagogiczna W – wa 1993 .

3 . S . Mika , Psychologia społeczna W – wa 1991 .

4 . W . Okoń , Słownik pedagogiczny W – wa 1992 .