Noworodkiem możemy określić dziecko od momentu urodzenia do 4-6 tygodnia życia, w którym utrwala się samodzielne oddychanie, krążenie krwi, temperatura ciała i tępo przemiany materii. Stopniowo zanika żółtaczka, odpada pępowina i goi się pępek.
Podział noworodków:
noworodek donoszony, to noworodek urodzony między 37 a 40 tygodniem ciąży, o przeciętnej wadze 2500 do 3500 gram, długości ciała 47 do 50 cm i obwodzie głowy 34 do 35 cm. Cechy dojrzałości noworodka: dobrze rozwinięta tkanka tłuszczowa podskórna, dobrze napięta żyworóżowa skóra, wykształcone małżowiny uszne, odejście pępowiny w połowie odległości między wyrostkiem mieczykowatym mostka a spojeniem łonowym, meszek płodowy ( lanugo) obecny tylko na ramionach i na grzbiecie, u dziewczynek wargi sromowe większe pokrywają mniejsze, u chłopców jądra obecne w worku mosznowym.
noworodek przenoszony to noworodek urodzony po 14 lub więcej dniach od przewidzianego terminu. Na skutek dysfunkcji łożyska w ostatnich tygodniach ciąży jego przypuszczalność dla tlenu, wody i produktów odżywczych maleje, wzrasta stopniowo niedotlenienie i niedożywienie płodu, masa ciała jest niższa od prawidłowej, stan ogólny upośledzony. Rozwój tych dzieci nie zawsze jest prawidłowy, rokowanie pogarsza dalsze wydłużanie się okresu ciąży.
noworodek z grupy dzieci ryzyka to noworodek, który ze względu na nie prawidłowy przebieg ciąży, porodu (zamartwica, uraz okołoporodowy) lub okresu poporodowego, powinien być otoczony szczególną troską także w dalszym okresie życia-do 3 lat, obserwowany pod kątem wystąpienia zaburzeń w zakresie ośrodkowego układu nerwowego (porażenie mózgowe dziecięce).
noworodek z niską masą ciała to noworodek urodzony między 37 a 40 tygodniem ciąży (donoszony) z wagą poniżej 2500 gram poniżej 10 percentyla. Są to noworodki, których rozwój wewnątrzmaciczny był zaburzony, co rzutuje niekorzystnie na okres noworodkowy, niemowlęcy, a często i na późniejszy okres życia.
Ostatnie dni w łonie matki
Aby jednak doszło do narodzin w łonie matki musi zajść szereg różnych przemian. W 38 tygodni od poczęcia dziecko jest już w pełni gotowe do życia poza łonem matki. Wcale jednak nie musi się urodzić dokładnie po 266 dniach, gdyż tempo dojrzewania jest bardzo indywidualne. Ponieważ kobiety najczęściej nie znają daty owulacji, a zwykle pamiętają, kiedy wystąpiła ostatnia miesiączka, lekarze przyjmują, że poród rozpocznie się w 280 dni później. Kryje się za tym założenie, że do poczęcia doszło w połowie typowego, 28-dniowego cyklu. Nie uwzględnia ono jednak różnic indywidualnych w fizjologii kobiet i dlatego obliczony w ten sposób termin jest tylko przybliżony. Na dwa, trzy tygodnie przed porodem dziecko przestaje rosnąć - gdyby utrzymało to samo tempo, co w ósmym miesiącu życia wewnątrzmacicznego, to w wieku lat dwudziestu sięgałoby drugiego piętra! - ale przybiera na wadze (warstwa tłuszczu będzie doskonałym źródłem energii w trudnych dniach adaptacji do samodzielnego życia). Gromadzi również przeciwciała jako broń odpornościową, korzystając z "arsenału" matki. To, co dla matki jest porodem, dla dziecka jest rodzeniem się. Podobnie jak w ciągu minionych dziewięciu miesięcy, tak i teraz, w trakcie rozstania, oboje wpływają na siebie fizycznie i psychicznie. Gdy niepotrzebnie nie ingeruje się w ten naturalny proces, organizm dziecka tak steruje organizmem matki, by bezpiecznie przebyć tę najkrótszą (zaledwie kilkucentymetrową),ale i najtrudniejszą drogę w życiu. To dziecko inicjuje poród i podejmuje biochemiczną rozmowę z matką. Kiedy jest już gotowe do rozpoczęcia wędrówki, jego przysadka mózgowa wydziela do krwi substancję, która daje impuls nadnerczom (maleńkim gruczołom położonym nad nerkami) do wydzielania hormonów stresu. Przygotowują one jego organizm do czekających go trudów i przestrajają czynność hormonalną łożyska. W rezultacie spada poziom podtrzymującego ciążę progesteronu, a wzrasta poziom estrogenu. Działa to jak zwolnienie hamulca - macica zaczyna się kurczyć, a rozpulchniona szyjka powoli się rozwiera. Na ten sygnał przysadka mózgowa matki uwalnia oksytocynę, która wzmaga skurcze. Cały proces - poród, rodzenie się - to taniec dwóch ciał. Dziecko jest nie tylko wypychane przez matkę - mięsień macicy, kurcząc się, zsuwa się z jaja płodowego jak pończocha z nogi - ale i samo przesuwa się w dół. Kiedy szyjka osiąga pełne rozwarcie, dziecko przekręca się o 90 stopni, żeby wpasować głowę w jej otwór. W tym momencie pęka pęcherz płodowy, a skurcze w wąskim przejściu wyciskają płyn owodniowy z płuc maleństwa, żeby mogły napełnić się powietrzem przy pierwszym wdechu. Proces "poród - rodzenie się" jest również rozmową na poziomie emocjonalnym. Myśli matki z okresu ciąży, jej wyobrażenia, a zwłaszcza obawy związane z porodem mają wpływ na jego przebieg. Jeśli kobiecie nie stworzy się sprzyjającego klimatu, zamknie się w sobie, we własnym lęku i bólu. Nie będzie umiała wsłuchać się w sygnały płynące z własnego ciała ani skupić uwagi na rodzącym się dziecku. Skurcze staną matkę się wtedy bardziej bolesne i mniej skuteczne, poród przedłuży się i wyczerpie i dziecko.
Poród drogami i siłami natury - jest najbardziej fizjologiczną drogą przyjścia dziecka na świat. Wszystko, co dzieje się w tym akcie jest najodpowiedniejsze, aby przygotować dziecko do nowych warunków życia. Zmiana środowiska i przejście z łona matki do świata zewnętrznego jest niewątpliwie dużym szokiem. Poród noworodka kończy odpępnienie. Jest to odcięcie pępowiny,czyli ostateczne oddzielenie krwioobiegu dziecka od łożyska - tym samym od krwioobiegu matki (prawdziwy czas porodu). Płód staje się noworodkiem skazanym na samodzielność. Miarą kondycji noworodka w pierwszych chwilach życia jest skala Apgar wpisywana ze względu na swe ogromne znaczenie do Książeczki Zdrowia Dziecka. Staje się pierwszym w życiu Świadectwem Zdrowia. Skala Apgar ocenia: kolor skóry, oddech, krążenie, odruchy oraz napięcie mięśniowe. Łącznie noworodek może otrzymać maksymalnie 10 punktów ( po 2 za każdą kategorie). Następnie pielęgniarka myje, waży i mierzy dziecko, wykonuje zabieg Credego i oddaje maleństwo matce.
Matka bywa często zaniepokojona kolorem skóry noworodka bezpośrednio po porodzie. Jest ona zazwyczaj zasiniona. Trzeba pamiętać, że pierwsze chwile życia to czas na adaptację organizmu, czas na ogrzanie, na złapanie pierwszych głębokich oddechów. W objęciach matki i ciepłym beciku proces ten przebiega bardzo szybko i dziecko prędko zaróżawia się. Drugą niepokojącą rzeczą jest dziwny kształt główki dziecka. Często jest ona wydłużona, a na jej szczycie pojawia się miękka, zasiniona "czapeczka" przed-głowie. Jest ono wynikiem przechodzenia główki przez wąski kanał rodny. Nie ma powodu do niepokoju. W ciągu paru, parunastu dni główka będzie miała ładny okrągły kształt. Wreszcie, przy cięższych porodach i dużej masie dziecka może dojść do złamania obojczyka. Brzmi to bardzo groźnie, lecz w większości przypadków goi się prędko i samoczynnie. Nie należy tylko zbytnio ciągnąć za rączkę i uważać przy podnoszeniu dziecka.
Poród drogą cięcia cesarskiego - gdy poród drogami natury nie jest możliwy, położnik podejmuje decyzję o wykonaniu cięcia cesarskiego. Trzeba sobie uświadomić, że jest to operacja, a nie zwykły zabieg, dzięki któremu unika się bolesnego porodu. Decyzję o wykonaniu cięcia podejmuje się w ściśle określonych sytuacjach, gdy zagrożone jest życie matki i/lub dziecka. Po cięciu cesarski pobyt matki w szpitalu wydłuża się do pięciu, sześciu dni.
Zmiany adaptacyjne w ustroju noworodka:
układ krążenia - dochodzi do zamknięcie się przewodu Botalla i otworu owalnego łączącego przedsionki serca. Powodem tego krew żylna zostaje oddzielona od krwi tętniczej. Krew ulega teraz utlenowaniu w płucach, które podjęły właśnie swoją funkcję. Z pierwszym oddechem rozprężeniu uległy pęcherzyki płucne, które swoją powierzchnią służą do wymiany gazowej. Serce bije z szybkością około 140 uderzeń na minutę i stopniowo zwolni do około 120 do końca I roku.
spadek wagi - jest wynikiem utraty wody drogą parowania, przestawienia metabolizmu i związanych z tym zmian przemiany materii , wydalenia smółki oraz niewielkiej ilości pokarmu, którą początkowo otrzymuje noworodek. Naturalnie utrata nie powinna przekroczyć 10 % wagi urodzeniowej. Spadek w trzeciej lub czwartej dobie ulega zahamowaniu i od tego momentu powinniśmy obserwować systematyczne przybieranie wagi ciała. W 2 tygodniu życia noworodek powinien osiągnąć swoją wagę urodzeniową, a przyrost dobowy powinien sięgać 20- 30 g i w pierwszym miesiącu wynosić, co najmniej 700 g.
żółtaczka noworodków - nie jest chorobą sama w sobie a objawem zmian adaptacyjnych nie wymagających leczenia. Jest powodem zwiększonej zawartości bilirubiny we krwi, co związane jest z rozpadem krwinek czerwonych i przemianą nośnika tlenu - hemoglobiny w bilirubinę. Zmiany składu elementów morfotycznych krwi w tym przypadku erytrocytów w okresie poporodowym polegają na zmniejszaniu się ich zawartości ( nie potrzebna jest ich taka ilość jak w łonie matki).
zmiany hormonalne - spowodowane są działaniem hormonów matki przedostających się do ustroju dziecka dochodzi do obrzęku sutków, który występuje niezależnie od płci i pojawia się w 2-3 dobie. Obrzęk trwa zazwyczaj do kilkunastu dni niemniej jednak może być widoczny nawet do kilku miesięcy od porodu. Czasami możemy zaobserwować niewielką ilość treści wydzielającej się z gruczołów dziecka. Zmiany w obrębie sutków nie wymagają zabiegów pielęgnacyjnych, a wyciskanie bądź stosowanie kompresów zdecydowanie niewskazane. W przypadku jednostronnego obrzęku z odczynem zapalnym zalecana jest wizyta lekarska. Innym objawem zmian hormonalnych występującym u dziewczynek jest przejściowe krwawienie z pochwy, występujące nie zawsze
zmiany skórne w okresie pierwszych dni to głównie znaczna suchość skóry noworodka występująca w związku z niewielką aktywnością gruczołów łojowych i potowych. Dlatego należy pamiętać o dużej wrażliwości skóry noworodka, które wymaga dodatkowych zabiegów pielęgnacyjnych - natłuszczania po każdej kąpieli
pępowina - po przecięciu jest zaopatrzona w klamerkę zamykającą. Zmienia swój kolor z biało-niebieskawego na czerwonawy i traci elastyczność stopniowo sztywniejąc i zasychając. Ostatecznie kolor pępowiny jest czarny. W 10 - 14 dniu od porodu dochodzi do odpadnięcia pępowiny, a w miejscu po niej widoczna jest ziarnina. Miejsce po odpadnięciu pępowiny wymaga utrzymywania w czystości oraz odkażania 60% spirytusem.
wysypka - u noworodka może pojawić się w postaci pojedynczych grudek na rumieniowym tle-to prawdopodobnie wysypka hormonalno-alergiczna, która jest wyrazem uczulenia dziecka na hormony matki i ustępuje samoczynnie.
obrzęk gruczołów piersiowych - pierwszych dniach życia u wielu noworodków (często u chłopców) obserwuje się powiększenie i obrzęk gruczołów sutkowych. Wycieka z nich czasami białawy płyn. Jest to wpływ hormonów matki i ustępuje samoczynnie. Jeżeli nie ma cech zapalenia i nie wycieka z gruczołów ropa, nie ma powodu do niepokoju.
stolce - u noworodka, zwłaszcza pierwsze są gęste, lepkie i prawie czarne-to smółka, która składa się ze złuszczonego nabłonka, wód płodowych, barwników żółciowych i śluzu. Po 3-4 dobie stolce stają się zielonkawe, luźniejsze i częstsze i noszą nazwę stolców przejściowych. Od drugiego tygodnia stolce są żółte, papkowate i dość luźne u dzieci karmionych piersią.
Odruchy noworodkowe:
a) moro Jest to odruch bardziej złożony, a jego sens poznano obserwując małpy. Otóż w przypadku zadrażnienia błędnika, a więc kiedy dziecko szybko, gwałtownie się osunie, opadnie, wykonuje ono dwoma ramionami najpierw ruch ich rozrzucenia na boki, a następnie przywiedzenia, jest to w tej fazie jakby ruch obejmowania. Sens tego odruchu-opisanego przez wielkiego pediatrę francuskiego A.Moro-polega na tym, że jeżeli matka zauważy zagrożenie, to puszcza noworodka, czy niemowlę,uwalniając ręce, które do tej pory dziecko trzymały, do cztnności chwytnych przy uciekaniu po gałęziach. Puszczone tak małpiątko osuwa się wzdłuż jej ciała i wykonuje odruch chwytania-obejmowania
b) chwytny polega na tym, że w momencie gdy noworodek poczuje w dłoni jakiś przedmiot, np. palec, to zaciska dłoń i chwyta go. Chwyt jest tak silny i intensywny, że można noworodka unieść do góry na dwu palcach, które będą zaciśnięte jego dłonią.
c) chód automatyczny chodzenia noworodek podtrzymywany pod ramiona, gdy poczuje dotykiem stóp podłoże, wykonuje zupełnie sprawne ruchy przebierania nogami jakby chodzi. Chodzenie to nie jest, bo pozycja jest sztuczna-noworodek sam nie może stać. Ale ruchy przebierania nóżkami odbywają się zupełnie sprawnie.
d) odruch pełzania noworodek położony na brzuszku z przygiętymi kończynami wykonuje ruchy pełzania. Odruch ten jest szczególnie harmonijny i bardzo efektywny sprawia, że noworodek naprawdę posuwa się do przodu.
e) uniesienie główki - przy położeniu na brzuchu chwilowe oderwanie głowy od podłoża (zanika do 2 tyg.)
Układy
Układ kostny. Tkanka kostna przypomina raczej chrząstkę niż kość. Ma ona w znacznej mierze budowę włóknisto-chrząstkową, zawiera niewielką ilość soli mineralnych, jest obficie unaczyniona. Kości czaszki, twardsze od innych, są ze sobą połączone włóknisto-chrząstkowymi spojeniami. Na sklepieniu czaszki, w miejscu zetknięcia kości ciemieniowych i czołowych, znajduję się ciemiączko duże, tj. przestrzeń wypełniona miękką tkanką włóknistą. Przestrzeń między kośćmi ciemieniowymi, a kością potyliczną, wypełnioną podobną tkanką włóknistą nazywa się ciemiączkiem małym. W miarę wzrostu czaszki niemowlęcia, szwy i ciemiączka kostnieją i zarastają. Ciemiączko małe zarasta w pierwszym kwartale życia, ciemiączko duże około 15 miesiąca.
Układ mięśniowy. Włókna mięśniowe są cienkie, a siła ich skurczu niewielka. Zaz-nacza się wyraźna przewaga zginaczy
Układ nerwowy. Ciężar mózgu noworodka jest duży w stosunku do ciężaru ciała, jednak w ciągu pierwszego roku życia zwiększa się więcej niż dwukrotnie; średni ciężar mózgu noworodka wynosi ok. 380g, dziecka 9-mies ok. 730g, 1,5-rocznego ok. 985g. Tkanka mózgowa noworodka, mimo swej dużej masy, jest dostatecznie histologicznie zróżnicowana. Istota szara składa się z komórek nie zróżnicowanych w typowe warstwy, wypustki komórek nerwowych są słabo wykształcone, a drogi przewodzące niedojrzałe.
Jak wskazują badania histologiczne w toku rozwoju w korze mózgu niemowlęcia nie wzrasta liczba komórek, natomiast występują przede wszystkim ich zmiany jakościowe.
Pobyt w szpitalu
Po porodzie ocenie stanu noworodka matka i dziecko mogą przebywać razem. Bliska obecność matki zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa. Jest to bardzo ważny etap, w którym zaczyna się wspólne poznawanie się, rozpoczęcie karmienia, nauka matki jak postępować i jak pielęgnować dziecko. Początkowo zabiegi pielęgnacyjne noworodka przeprowadzają położne bądź pielęgniarki, które instruują matkę odnośnie prawidłowego postępowania. Noworodek jest odpowiednio ubierany, owijany w kocyk, w pierwszych dniach częste zmiany pieluch są powodem nie zakładania śpioszków. Przed wyjściem ze Szpitala najczęściej w pierwszej dobie od porodu dziecko jest szczepione przeciwko gruźlicy i WZW typu B. Szczepienie przeciwko gruźlicy powtarza się w 12 miesiącu u dzieci, które po pierwszym szczepieniu nie mają blizny lub jej średnica jest mniejsza od 3 mm. Szczepienie p/WZW typu B powtarza się w 7 i 13 tygodniu oraz w 12 miesiącu życia. Jeżeli stan noworodka jest dobry a poród przebiegł bez powikłań to możliwe jest wyście ze Szpitala w 3 -4 dobie. W przypadku cięcia cesarskiego okres pobytu w oddziale położniczym wydłuży się o kilka dni. W III dobie pobierana jest krew na badanie w kierunku fenyloketonurii. W razie wykrycia tej choroby metabolicznej rodzice są informowani i kierowani do odpowiednich ośrodków zajmujących się tymi pacjentami.
Pielęgnacja noworodka
Kiedy nareszcie matka z dzieckiem wróci na łono rodziny rozpoczynają się radosne. codzienne obowiązki związane z obecnością nowego lokatora. Dziecko powinno być codziennie kąpane. Najlepiej w wanience, w wodzie z dodatkiem płynu z oliwką. Nie można zapominać o dokładnym myciu intymnych części ciała. Po kąpieli dziecko należy dokładnie wytrzeć a następnie natłuścić. Obecnie na rynku jest obecny szeroki asortyment kosmetyków dla dzieci i jest, w czym wybierać. Kikut pępowiny codziennie trzeba starannie przemywać 70 % spirytusem, aż do jego odpadnięcia. Paznokci przez pierwsze dni nie obcinamy, dopiero, gdy stwardnieją. Pierwsze spacery rozpoczynamy po paru dniach, wydłużając codziennie czas przebywania na dworze. W miesiącach chłodnych musimy dziecko przyzwyczaić do niskich temperatur przez werandowanie. Do przewijania dziecka wykorzystujemy pieluszki bawełniane lub "pampersy", które wprawdzie są niezwykle chłonne, lecz trzeba pamiętać o ich zmienianiu, co parę godzin.
Karmienie piersią
Dziecko powinno być przystawiane do piersi na żądanie. Po pewnym czasie samo sobie będzie regulować domowy rytm posiłków i snu. Nie ma możliwości sprawdzenia ile dziecko wypija mleka, ale gdy chętnie i regularnie opróżnia piersi i systematycznie przybiera na wadze z pewnością jego potrzeby pokarmowe są zaspokajane. Przy regularnym karmieniu dopijanie nie jest potrzebne, sporadycznie można podać dziecku herbatkę dla niemowląt. Stolce dziecka karmionego piersią są żółte o konsystencji luźnej jajecznicy lub nieco wodniste.
Karmienie pokarmem sztucznym
Jeżeli matka nie ma pokarmu lub karmienie piersią jest niemożliwe z innych przyczyn, dziecko karmimy mlekiem sztucznym. Obecne na rynku firmy oferują preparaty coraz bardziej zbliżone składem do pokarmu kobiecego, dostosowane do wieku dziecka. Zaczynamy od mleka początkowego i karmimy tym mlekiem dzieci do piątego miesiąca, według przepisu na opakowaniu.
Witamina D3
Do prawidłowego rozwoju noworodek potrzebuje wielu składników odżywczych, które uzyskuje z pokarmem matki. Mleko matki nie zawiera wystarczającej ilości witaminy D3. Dodatkowo potrzeba jeszcze 400 do 800 j.m. na dobę. Odpowiada to 1-2 kropli, które powinniśmy podawać od 3 tygodnia życia. Wybrany preparat witaminowy powinniśmy podawać bezpośrednio do buzi mając pewność, że zostanie połknięty.
Niepokojące objawy
żółtaczka - zażółcenie skóry może się u dzieci karmionych pokarmem matki utrzymywać nawet do miesiąca. Jeżeli kolor skóry przyjmuje pomarańczowe zabarwienie lub nie ustępuje w miarę upływu czasu, należy się skontaktować z pediatrą.
wysypka - drobne grudkowe wykwity z pęcherzykiem na szczycie, w miejscach ciepłych i wilgotnych to najczęściej potówki. Ścieramy je dość energicznie wacikiem nasączonym spirytusem, a dziecko, które jest przegrzane ubieramy lżej, obniżając jednocześnie temperaturę otoczenia. Najodpowiedniejsza mieści się w przedziale 21 - 24 stopni Celciusza. Wysypka zlokalizowana na policzkach, szyi, karku i ramionach, drobna i szorstka może wskazywać na uczulenie na białko mleka krowiego. Takie dziecko musi być obejrzane przez pediatrę. Dotyczy to również innych wykwitów, gdyż ich obecność może być objawem chorobowym. Pamiętajmy również, że wysypki uczuleniowe mogą być spowodowane niewłaściwym środkiem, w którym pierzemy pieluchy i ubranka dziecka.
sapka - jest dość częsta u noworodka. Śluz, łzy i resztki ulanego pokarmu zalegają w nosie dziecka. Usunięcie ich za pomocą gruszki i zwiniętego rogu pieluszki tetrowej przynosi poprawę, do noska zakrapiamy parę kropel soli fizjologicznej. Należy również zwrócić uwagę na to, czy w pokoju nie jest zbyt sucho (szczególnie zimą przy centralnym ogrzewaniu) i w miarę możliwości zwiększyć wilgotność powietrza, np. rozkładając mokre ręczniki na kaloryfery. Długo utrzymująca się sapka, utrudniająca dziecku ssanie piersi i oddychanie wymaga zdiagnozowania przez lekarza.
kolka - dość często, w wyniku błędu dietetycznego matki u dzieci karmionych naturalnie, pojawiają się bóle brzucha połączone z płaczem i niepokojem. Zrewidować wtedy należy swoją dietę i wyeliminować pokarmy, mające taki wpływ na dziecko: owoce cytrusowe i soki, bakalie, słodycze, potrawy smażone i z ostrymi przyprawami, duże ilości mleka i jego przetworów. Czasami, mimo trzymania diety przez matkę, dziecko, najczęściej o tej samej porze miewa napady kolki brzusznej. Ulgę przynosi wtedy masaż brzuszka, jak również odgazowanie i ułożenie na brzuchu. Dostępne też są w aptekach preparaty i środki, przynoszące ulgę dziecku, które można podać po konsultacji z lekarzem. Typowe kolki ustępują około trzeciego miesiąca życia.
ulewanie - najczęściej występuje po karmieniu lub parę chwil później, pod postacią niezbyt obfitego wycieku mleka kącikiem ust. Jest spowodowane powietrzem, łapczywie połkniętym przez dziecko, które wypycha mleko z żołądka, dodatkowo słabo zamykanego przez mięśniówkę wpustu żołądka. Objawy te są charakterystyczne dla okresu wczesnoniemowlęcego. Ulewania należy odróżnić od wymiotów, które są gwałtowne, obfite, z treścią strawioną, czasami z żółcią i męczące dla dziecka. Towarzyszą im zazwyczaj: brak łaknienia, biegunka lub zaparcie, stolec może być z domieszką krwi, może wystąpić gorączka. Trzeba wówczas szybko skontaktować się z lekarzem.
drżenia - drobne drżenia rączek i nóżek oraz sporadyczne "wzdrygania" występują czasami u noworodków i są wyrazem jeszcze niedojrzałego układu nerwowego. Ustępują one samoczynnie. Nie należy ich mylić z drgawkami (różnicowania musi dokonać lekarz), które są stanem poważnym, wymagającym wnikliwej diagnostyki
Sen i układanie
Noworodek po urodzeniu potrzebuje około 20 h snu na dobę, wpływa to na uwalnianie hormonu wzrost odgrywającego zasadniczą rolę we wzroście dziecka. Podczas snu dochodzić nas mogą odgłosy wydawane przez noworodka: wzdychanie, mlaskanie. Czas snu dziecka stopniowo skraca się, natomiast wydłuża nieprzerwany sen nocny ( 3 miesiącu życia większość niemowląt przesypia całą noc). Przy układaniu dziecka należy pamiętać, że samo nie potrafi zmienić swojej pozycji, więc nasza rola w tym, aby poprzez zmianę pozycji dziecka zapewnić mu komfort. Pediatrzy proponują układanie na plecach ze skierowaną do boku główką. Ma to zapobiec zachłyśnięciu się przy ulewaniu oraz zniekształcaniu się podatnej na spłaszczenie potylicy. Układanie na brzuchu jest zalecane pod warunkiem kontroli rodziców. Leżenie na brzuchu ułatwia podjęcie przez noworodka ćwiczeń grzbietu, unoszenia główki, dodatkowo ułatwia odchodzenie gazów zapobiegając kolkom jelitowym. Leżenie na brzuchu wymusza odwiedzeniowe układanie stawów biodrowych, co ma swój pozytywny wpływ na ich rozwój. Pomimo wielu zalet do snu nie układamy noworodka na brzuchu z uwagi na możliwość zachłyśnięcia, uduszenia się bądź niedotlenienia. Czas czuwania noworodka powinien być uatrakcyjniany poprzez przytulenie go i noszenie na rękach, co zapewnia poczucie bezpieczeństwa, wpływa korzystnie na rozwój emocjonalny i kształtuje więź z rodzicami.
Tabela snu
noworodek 20 godzin snu na dobę
3 miesiące przesypia całą noc
6 miesięcy 16 godzin snu na dobę ( 2 - 3 drzemki w ciągu dnia)
9 miesięcy przerywany sen nocny - ząbkowanie
12 miesięcy 14- 16 godzin snu na dobę ( 1- 2 drzemki dzienne)
Dlaczego noworodek płacze?
Płacz jest sposobem wyrażania swoich potrzeb. Noworodek powodów do płaczu może mieć dużo. Przede wszystkim, kiedy jest głodny, kiedy jest mu źle, odczuwa ból lub niewygodę, a także na skutek dopływu zbyt wielu bodźców z zewnątrz. Zauważalne, że dziecko powoli potrafi poprzez płacz kontrolować otoczenie. Rodzice stopniowo rozpoznają różne rodzaje płaczu i w przybliżeniu wiedzą, co jest jego powodem. Jeśli dobrze odga-dywane są potrzeby małego człowieka reaguje on przestając płakać. Gorzej, jeśli rodzice nie potrafią odczytać sygnałów dziecka wtedy płacz będzie wyrazem bezsilności. Sytuacja staje się stresowa, gdy brak cierpliwości i zdenerwowanie rodziców spowodują zaprzestanie prób komunikowania się z dzieckiem. Najgorszym wyjściem będzie wtedy pozostawiania płaczącego dziecka. Da to swój negatywny wpływa na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka.
Jestem głodny-głód to najczęstszy powód płaczu. Młodsze niemowlęta jedzą mniej, więc szybciej stają się głodne, zmienia się to z wiekiem i zwiększaniem się pojemności żołądka.
Potrzebuje mamy-pragnienie bliskości i potrzeba poczucia bezpieczeństwa, jaką może dać tylko mama bardzo często wyrażana jest poprzez płacz. Nic prostszego - wziąć maluszka na ręce i ukołysać go.
Mama mokro-noworodek powinien mieć zmieniane mokre pieluchy, aby zapobiec niepożądanemu działaniu moczu na delikatną skórę. dziecko poprzez płacz może wam o tym przypomnieć
Jestem mi niewygodnie-zbyt ciasno założona pieluszka będzie krępować ruchy dziecka, więc rozluźnienie jej może szybko rozwiązać problem
Jestem zmęczony-dzieci bardzo chłonną wszystkie bodźce i nie zawsze potrafią się obronić przed ich nadmia-rem. Dochodzi do tego, jeśli w ciągu dnia było zbyt wielu wizyt lub do niemowlęcia docho-dziło za dużo hałasu z głośnio grającego radia. Wart jest pomyśleć o tym podczas planowa-nia dnia.
Boli mnie brzuszek-przyczyną płaczu może być ból brzucha związany z tym, że układ trawienie jest jeszcze niedostatecznie dojrzały, ma to miejsce najczęściej do 3 miesiąca życia. Przy kolce lub zaparciu pomocne mogą być: masaż brzuszka, ciepła pieluszka ułożona na brzuszku dziecka, a zapobiegawczo specjalna herbatka z kopru lub rumianku.
Zmysły noworodka
wzrok jest głównym zmysłem poznawczym noworodka. Już od urodzenia noworodek potrafi wodzić za źródłem światła. Ze względu na słabo rozwiniętą zdolność akomodacji ostre widzenie jest możliwe jedynie w odległości około 20 cm od oczu. Uwagę jego przyciągają w pierwszej kolejności wyraźne kontury i żywe kolory, z zaciekawieniem obserwuje twarze znajomych osób interesując się szczególnie oczami. Swoje zainteresowanie wyraża uśmiechami, którymi nagradza rodziców.
słuch - noworodek słyszy od urodzenia, z niektórymi dźwiękami zapoznawał się w łonie matki. Stopniowo potrafi różnicować dźwięki i rozpoznawać znajome mu odgłosy. Dobrze jest mu znany odgłos bijącego serca matki. Szybko potrafi rozpoznać ton i barwę jej głosu. Cieszy się słysząc swą mamę, co można zaobserwować po jego mimice i ruchach.
dotyk - jest u noworodka bardzo dobrze wykształcony. Lekkie muśnięcie jego warg lub policzka wywołuje odruch ssania, próby włożenia palca w jego dłoń powodują jej zaciśnięcie. Delikatne głaskanie uspokaja malucha, podczas gdy zimno, mokra pieluszka czy ból są powodem do płaczu. Cudowną terapią jest wtulenie się małego ciałka w ciało matki i ogrzewanie się jej ciepłem.
Pierwszy raz na spacer z noworodkiem
W drugim tygodniu życia dziecka jako przygotowanie do późniejszych spacerów należy rozpocząć "wietrzenie" dziecka. Polega to na stopniowym eksponowaniu dziecka na warunki atmosferyczne. Ubrane jak na spacer stawiamy w wózeczku koło otwartego okna lub balkonu. Początkowe 15 - 20 minut stopniowo wydłużamy nawet do 1.5- 2 godzin. W następnym etapie wystawiamy wózek na balkon. Takie postępowanie możemy powtarzać kilkakrotnie w ciągu dnia w zależności od pogody. Wietrzenie sprzyja dobremu snu dziecka. Nie należy zapomnieć o uprzednim nakarmieniu i przewinięciu dziecka.