Zachowanie „niezaburzone /normalne ,przystosowawcze/ oraz „zaburzone”/ nie akceptowane społecznie, , jest nabywane zgodnie z regułami uczenia się, a więc sterowane przez otoczenie. Dlatego nieprawidłowości zachowań tkwią w otoczeniu, a nie w jednostce., przez preferowanie lub piętnowanie pewnego rodzaju zachowań.

Każdy z nas ma jedyną, niepowtarzalną historię życia, historię uczenia się zachowań. Jedynie podobieństwa biorą się z jednakowych oddziałowywań i zależności społeczno- kulturowych.

Stałość zachowania określana jest mianem generalizacji bodźca lub generalizacji reakcji.

Różnice pomiędzy poszczególnymi wariantami teorii społecznego uczenia się dotyczą preferowanego procesu uczenia się / uczenie klasyczne ,instrumentalne, naśladowcze/, oraz tego w jaki stopniu w danym wariancie uwzględnia się poznawcze regulatory zachowania.

ANALIZA WARUNKOWANIA ZABURZEŃ

Człowiek przychodzi na świat z pewnymi pierwotnymi potrzebami, które zaspakaja w sposób dla siebie specyficzny , określany jako ukształtowane indywidualnie wzory zachowań. W miarę dorastania jednostka przyswaja sobie inne potrzeby wynikające z otoczenia w jakim się znajduje.

Na pewne bodźce i sytuacje człowiek uczy się reagować lękiem, mogącym spełniać takie same funkcje jak potrzeba, tzn. motywować do zachowań przystosowawczych lub do nieprzystosowawczych, do ucieczki lub do zdobywania. Redukowanie lęku stanowi wzmocnienie dla zwykłego zachowania lub zachowania neurotycznego.

W kształtowaniu, tzn. uczeniu się nerwicy istotną rolę odgrywają „konflikty wewnętrzne /motywacyjne/”. Konflikt zachodzi wtedy, gdy jednocześnie występują co najmniej dwie sprzeczne wzajemnie tendencje do reagowania.

Najważniejszym jest konflikt „między dążeniem a unikaniem”, w którym jedna tendencja jest rezultatem słabego nawyku działającego przy silnym popędzie, a druga wynika z silnego nawyku i słabego popędu.

Źródłem neurotycznego nieprzystosowania jest nierozwiązany konflikt, wywołujący tym samym silny lęk. Elementy tego konfliktu są wyparte, nie dające się zwerbalizować zdarzenia z odległej przeszłości i nieświadome, neurotyk nie może stworzyć sobie racjonalnego planu działania, który pozwoli na pozbycie się tych trudności .

Konflikt występuje najczęściej pomiędzy potężnymi pierwotnymi popędami i równie potężnymi ograniczeniami czy też zahamowaniami, których anormalne symptomy powodują, iż konflikt ulega częściowemu zredukowaniu przez co słabnie także napięcie lękowe./ symptom silnych bólów podbrzusza chroni wprawdzie kobietę przed uleganiem wymaganiom seksualnym męża i w ten sposób zmniejsza jej lęk przed współżyciem seksualnym, oraz przed niechcianą ciążą, przynosi doraźne złagodzenie konfliktu i lęku, z drugiej strony może odebrać obojgu radość życia i doprowadzić do rozpadu związku/.

Taki symptom nie przynosi ulgi, utrzymując motywację do kontynuowania go wzbogacamy go innego rodzaju symptomami/ objawami/ i w ten sposób symptom rodzi symptom. Symptomy neurotyczne osiągają wielkie natężenie, przynosząc jedynie nieustające konflikty i cierpienie.

Jako reakcja bezwarunkowa podlegająca prawom uczenia się jest również gniew.

Bodźce i reakcje związane z gniewem i agresją podlegają modyfikacji w ten sposób:

1. jednostka uczy się, w jakich sytuacjach ma się złościć

2. jednostka uczy się, jakie reakcje agresywne może przejawiać w poszczególnych sytuacjach

3. modyfikacji ulega połączenie między przeżywaną złością czy gniewem, a zewnętrznymi reakcjami agresji- w wyniku uczenia się złość / gniew/ łączy się z tymi reakcjami, które są najbardziej nagradzane

Funkcjonalna analiza zachowania /Skinnera/ zawiera podstawowe reguły uczenia się /warunkowania / instrumentalnego. Jednostka otrzymuje wzmocnienie tylko wtedy, gdy wykona określoną czynność, a więc gdy jest aktywna.

Generalizacja bodźca jest to przenoszenie wyuczonego zachowania na sytuację mniej lub bardziej podobną do tej , która wytworzyła to wyuczone zachowanie./ posłuszeństwo wobec rodziców przenoszone jest do przełożonych w szkole, wojsku, pracy/.

Generalizacja reakcji ,polega na dodatnim wzmacnianiu określonych reakcji, zwiększa prawdopodobieństwo występowania analogicznych reakcji w odmiennych sytuacjach./punktualność w nauce szkolnej, może zwiększyć prawdopodobieństwo podobnego ustosunkowania się do obowiązków związanych z pracą zawodową/.

Pierwotne /wrodzone/ bodźce wzmacniające pozytywne to pożywienie, woda, kontakt seksualny , ale także uśmiechy, pieszczoty oraz inne formy kontaktu cielesnego.

Pierwotne bodźce wzmacniające negatywne/ awersyjne/ są nieprzyjemne dla organizmu, np. silne gorąco lub zimno, bardzo jasne światło, skurcze , bodźce bólowe.

Wtórne bodźce wzmacniające , to nabierają one swych właściwości wzmacniających w wyniku doświadczenia. Znaczna część wtórnych bodźców wzmacniających zachowanie – to wzmocnienia społeczne polegające na ocenie, np. bycie lubianym, chwalonym, akceptowanym/wzmocnienia pozytywne/, ale także np. bycie nie lubianym, krytykowanym, wyśmiewanym, odrzucanym, gorszym lub uważanym za wykolejeńca / wzmocnienia negatywne/.

Warunkowanie instrumentalne zachodzi wtedy, gdy po określonej reakcji pojawia się natychmiast pewna jej konsekwencja w postaci wzmocnienia pozytywnego lub negatywnego, np. nerwice stanowią rezultat długotrwałego procesu nabywania specyficznych nawyków ruchowych /kompulsje/, myślowych /obsesje/, emocjonalnych /fobie/, mających przymusowy charakter.

Zachowania neurotyczne są reakcjami jednostki na bodźce awersyjne budzące lęk, przy czym zachowania te są następnie wzmacniane przez pozytywne ich skutki, takie jak unikanie tych bodźców i redukcja lęków. Są to więc reakcje unikania lęku.

W dzieciństwie występuje często warunkowanie obronne / np. interakcje miedzy rodzicami a dziećmi dotyczące utrzymania czystości, gdzie czynności dziecka są często zachowaniami typu ucieczki i unikania/. Bodźcem awersyjnym do reakcji ucieczki jest werbalne zachowanie rodziców polegające na robieniu wymówek, a bodźcem awersyjnym do reakcji unikania jest krytykowanie, łajanie czy tez zmuszanie do ponownego umycia się.

Bodźcem awersyjnym do reakcji unikania mogą być wypowiadane przez dziecko słowa i zdania, a strach z nimi związany może się zgeneralizować na myśli i związać bezpośrednio z myślami.

Posługując się zasadami warunkowania instrumentalnego, można wyjaśnić powstawanie nałogu pijaństwa i narkomanii, jako wyuczonych zachowań służących redukcji napięcia emocjonalnego.

Częste i długotrwałe picie wzmacniane przez nagradzające bezpośrednio działanie alkoholu, przejawiające się w uczuciu ciepła i nieograniczonych możliwości oraz w chwilowym odprężeniu i uspokojeniu. Są to czynniki silniejsze niż oddalona w czasie kara lub nagroda.

Warunkowanie klasyczne przebiega na podstawie wrodzonych ,utrwalonych dziedzicznie odruchów bezwarunkowych, takich jak np. odruch ślinienia się wywołuje widok i zapach jedzenia, odruch mrugania wywołuje dmuchanie w powieki.

W przypadku bezwarunkowej reakcji strachu możemy wyróżnić trzy kategorie bodźców bezwarunkowych : bodźce bólowe i nagłe głośne dźwięki; niedobór związany z utratą równowagi, ciemnością i samotnością; wreszcie zaburzenia fizjologiczne.

Warunkowanie klasyczne przebiega na poziomie kojarzenia bodźców: dotychczasowy bodziec neutralny , dzięki wzmacnianiu go przez bodziec bezwarunkowy , staje się bodźcem warunkowym, wywołującym ślinienie się, strach, mruganie czy erekcję, które staja się wyuczonymi reakcjami warunkowymi.

Również lęk nerwicowy może być emocjonalną reakcją warunkową wytworzoną w drodze warunkowania klasycznego. Uznanie lęku za warunkową reakcję na przykre bodźce prowadzi do poszukiwania w historii życia danej jednostki traumatycznych zdarzeń, które mogą stanowić źródło lęku. Dlatego źródeł rozwoju lęku możemy szukać w historii życia danej jednostki. Ludzie natomiast różnią się pod względem łatwości/ szybkości / uczenia się reakcji warunkowych.

Wg Eysencka zachowania zaburzone są wyuczone, ale nie maja charakteru przystosowawczego, są więc niekorzystne dla jednostki lub(i) dla jej otoczenia.

Fizjologiczne podłoże stanowi labilność i pobudliwość autonomicznego układu nerwowego i nazwane jest „neurotyzmem” / neurotycznością/ która jest cechą wrodzoną.

Drugą właściwością osobniczą, odpowiedzialna za zaburzenia zachowania jest wymiar „ekstrawersja-introwersja”, wyznaczający łatwość warunkowania, w taki sposób, że u introwertyków warunkowanie przebiega łatwiej z powodu przewagi mózgowego pobudzenia nad hamowaniem, natomiast u ekstrawertyków w procesach mózgowych przeważa hamowanie, co powoduje ,że ich reakcje trudno jest warunkować, łatwo zaś wygasić.

Bardzo istotna rolę odgrywają pojęcia hamowania i pobudzenia, gdzie pobudzenie traktowane jest jako proces nerwowy powstający w wyniku oddziaływania różnych bodźców na narządy zmysłów, przejawiający się w różnych formach aktywności ustroju.

Procesem przeciwstawnym jest hamowanie.