Przestępczość zorganizowana to zjawisko kryminalne występujące wskalimiędzynarodowej, którego nie można ściśle ograniczyć stanem faktycznym przestępstwa. Obejmuje ona zbiór poszczególnych przestępstw, złożoną postać (formę) aspołecznych zachowań; nie jest zjawiskiem wcześniej nie znanym; występowała wwielu krajach, wróżnej formie, aprzedmiotem jej zainteresowań były różne obszary życia społeczno-ekonomicznego; najwyższą formę osiągnęła we Włoszech, USA, Japonii, krajach „złotego trójkąta" (Tajlandii, Laosie, Birmie), „złotego półksiężyca" (Afganistanie, Pakistanie, Indiach), krajach bałkańskich, Turcji, Niemczech, na Filipinach, Tajwanie, Półwyspie Koreańskim, krajach Ameryki Środkowej iPołudniowej, WNP.

Tego rodzaju powiązania przestępcze występowały wcześniej również wPolsce. Wzrostowi zorganizowanych grup przestępczych, rozszerzeniu się ich bazy iaktywności sprzyjają przemiany społeczno-polityczne igospodarcze wEuropie Środkowej iWschodniej; otwarcie granic, swobodny przepływ osób iidei oraz liberalne prawo isłabość instytucji zwalczających przestępczość - stworzyły nowe możliwości jej rozwoju; gł. przyczynę wzrostu przestępczości zorganizowanej wiąże się zsytuacją społeczną kraju, którą charakteryzuje dezorganizacja izerwanie stosunków międzyludzkich (sprzyja temu nadmierna dążność do materialnych zysków zpominięciem innych wartości, istniejący popyt na nielegalne dobra iusługi; słabości nieformalnej kontroli społecznej); również kontrola lokalnego ipaństwowego aparatu wykazuje słabe strony; wpływ mają też symbole zzakresu subkultury; wartości, wzorce istyle zachowania świata przestępczego są nie tylko tolerowane, ale iafirmowane (przestępca bogaty, posiadający luksusowy samochód, otaczający się pięknymi kobietami - staje się wzorem do naśladowania nie tylko wkręgach aspołecznych) oraz media tworzące mity; podtrzymują bowiem egzystencję organizacji, kreując obraz przestępcy - bohatera.

Opisem metod działania iform organizacyjnych przestępczości zorganizowanej zajęły się dopiero wlatach 70. różne komisje wymiaru sprawiedliwości (we Francji, Niemczech, Włoszech iUSA) oraz eksperci Interpolu, chociaż japońska Yakuza, czy też chińskie Triady swymi początkami sięgają XVIIw., amafia sycylijska XIXw. Tego rodzaju związki przestępcze (gangi) oferowały wszystko to, co dotąd było nieosiągalne (warunki bytowania, lekkie życie, poczucie bezpieczeństwa isolidarności, dostęp do różnych dóbr, poczucie ważności). Wcześniej zorganizowane grupy przestępcze stanowiły problem dla państw, na których obszarach działały.

Dopiero gdy przestępczość ta nabrała charakteru globalnego zajęto się nią poważniej. Pojęcia przestępczości zorganizowanej nie można dokładnie określić ani pod względem ilościowym ani też jakościowym. Problem definicji przestępczości zorganizowanej jest niezwykle kontrowersyjny iskomplikowany ze względu na różnorodność izmienność form jej występowania wróżnych krajach, dlatego definicji tego rodzaju przestępczości istnieje wiele. W polskiej praktyce organów ścigania iwymiaru sprawiedliwości są wykorzystywane różne definicje wypracowane przez poszczególne państwa iorganizacje międzynarodowe; Biuro do Walki z Przestępczością Zorganizowaną Komendy Głównej Policji posługuje się własną definicją przestępczości zorganizowanej, na którą składa się kilka elementów: sprawcy działają zchęci zysku lub żądzy władzy; działalność grupy trwa przez dłuższy czas; jest to zorganizowana struktura, wktórej występuje podział zadań między członkami; sposobem zarabiania pieniędzy jest multiprzestępczość; grupa jest hermetyczna, zdyscyplinowana ipoddana kontroli; używa przemocy lub innych środków zastraszania; dąży do wywarcia wpływu na politykę, organy ścigania, sądy lub media, nieraz prowadzi działaność wskali międzynarodowej; „pierze brudne pieniądze". Pojęcie przestępczość zorganizowana do polskiego ustawodawstwa zostało wprowadzone wustawie O ochronie obrotu gospodarczego z12 X 1994 r. do normy prawnej zakazującej „prania brudnych pieniędzy" (jednak bez właściwej interpretacji prawnej); wnowym Kodeksie karnym z1997 r. wprowadzono natomiast pojęcia: zorganizowana grupa oraz związek mający na celu popełnianie przestępstw.

W USA przestępczość zorganizowaną określono jako nieprzerwaną, samoistną konspirację przestępczą, wzmaganą lękiem ipobudzoną chciwością; specjalna komisja do spraw badania zjawiska przestępczości zorganizowanej, utworzona w1968 r. przez prezydenta USA, zdefiniowała przestępczość zorganizowaną jako organizację orozbudowanej, wieloczłonowej strukturze, opartą na wewnętrznej hierarchii, dyscyplinie i„żelaznych" regułach postępowania, która prowadzi działalność gospodarczą zmierzającą do opanowania imonopolizacji określonych sfer wekonomii; działania te obejmują zarówno czyny nielegalne, jak również stosowanie nielegalnych środków do osiągnięcia legalnych celów; w1986 r. inna komisja wyróżniła główne cechy przestępczości zorganizowanej, zktórych każda wiąże się zwystępowaniem specyficznych utrudnień wjej zwalczaniu; dostrzegła, że taką działalność prowadzą: grupy kryminalne, których rdzeń zawsze składa się zosób połączonych różnymi związkami - rasowymi, etnicznymi itp.; protektorów strzegących interesów określonej grupy; pojedynczych osób iorganizacji społecznych oraz specjalistów świadczących doraźne usługi wcelu pomnożenia interesów grupy przestępczej. R.D. Cressey określa przestępczość zorganizowaną jako centralistyczny, tajny, monopolistyczny system społeczny, organizm omocnej, biurokratycznej strukturze. G. Keiser akcentował, że przestępczość zorganizowana jest ukierunkowana na osiągnięcie zysku iwładzy przez planowane popełnianie przestępstw przez współdziałających dłuższy czas co najmniej dwóch uczestników; przestępstwa te pojedynczo ijako całość mają znaczny ciężar gatunkowy arealizowane są przez: wykorzystywanie struktur zawodowych lub podobnych; użycie przemocy izastraszenie; wywieranie wpływu na politykę, administrację publiczną, wymiar sprawiedliwości igospodarkę. W 1990 r. Federalny Urząd Kryminalny wWiesbaden stwierdził, że zprzestępczością zorganizowaną mamy do czynienia wówczas, jeżeli co najmniej troje lub więcej sprawców połączy swoje działania wzamiarze dokonania czynów przestępczych ściganych zmocy prawa, które charakteryzują się następującymi cechami: są zaplanowane na dłuższy lub nieokreślony czas; zmierzają do osiągnięcia zysków lub wpływu na władzę; są popełniane przy wykorzystaniu istniejących struktur przemysłowo-gospodarczych, siły, przemocy bądź innych środków zastraszenia albo wpływu na politykę, administrację publiczną, wymiar sprawiedliwości lub gospodarkę.

Interpol przedstawił do użytku międzynarodowego własną definicję przestępczości zorganizowanej- tworzy ją każdy związek osób, prowadzący wskali międzynarodowej stale sprzeczne zprawem działania wcelu osiągania zysków. Przyjmuje się, że występują 3 rodzaje organizacji przestępczych: grupa przestępcza (banda mająca luźne związki organizacyjne), zorganizowana grupa przestępcza; mafia - jako najwyższy stopień organizacji przestępczej. Cechą wyróżniającą przestępczość zorganizowaną od przestępczości wogóle jest rozróżnienie skutków działań niezgodnych zprawem. Decydują otym czynniki głównie ocharakterze ekonomicznym imoralnym. Przestępczość zorganizowaną wg H. Abadinsy'ego charakteryzują następujące cechy: zaspokaja zapotrzebowanie części społeczeństwa na nielegalne usługi - zabronione przez ustawę (narkomania, prostytucja); wybiera działalność przestępczą biorąc pod uwagę najmniejsze ryzyko wykrycia iukarania, najmniejszy nakład pracy ikosztów oraz najwyższy łatwo osiągalny zysk; stanowi rdzeń przestępczości, wokół którego powstają inne jej rodzaje (np. wcelu zabezpieczenia przestępnego działania popełnianie przestępstw związanych zzaopatrzeniem czy też „praniem brudnych pieniędzy"); taka grupa kryminalna powstaje wcelu świadczenia nielegalnych usług, produkcji, transportu idystrybucji nielegalnych towarów; stanowi wspólnotę interesów owzajemnej zależności, współdziałającą wcelu osiągania wspólnego zysku iudzielania sobie pomocy; wobrębie każdej grupy istnieje strategiczne itaktyczne planowanie, racjonalne działanie ipodział ról; grupy kryminalne przestrzegają norm subkultury (przestępcze wzorce istyle zachowania), swoistego „niepisanego" kodeksu (od wczesnej młodości późniejszy przestępca uczy się popełniania przestępstw oraz postaw iwartościowania wsystemie podkultury); przemoc jest ostatecznym środkiem zapewnienia przestrzegania norm grupy kryminalnej; przestępczość zorganizowana dąży do zbudowania wzajemnych powiązań, działań legalnych inielegalnych, aby wten sposób maskować nielegalne interesy iwykorzystywać gospodarczą „szarą strefę"; doradcy iprotektorzy wpolicji, wymiarze sprawiedliwości igospodarce tworzą bufor ochronny wokół grup kryminalnych; przestępczość zorganizowana ma charakter międzynarodowy i wyróżnia się dużą ruchliwością ponadregionalną; korzysta znowoczesnych środków komunikowania się ipozyskiwania informacji.

Szczególne niebezpieczeństwo związane z przestępczością zorganizowaną polega na :

a) tzw. efekcie organizacyjnym , pozwalającym przy tym samym nakładzie środków osiągnąć lepszy rezultat albo osiągnąć cele nieosiągalne dla niezorganiaowanych jednostek .Przestępcy zorganizowani przyczyniają zatem nieporównywalnie więcej szkód niż przestępcy działający indywidualnie;

b) na zabezpieczniu członków grupy przed wykryciem lub osądzeniem (efekt obronny) , gdyż organizacja przestępcza pozwala lepiej zamaskować wiele przestępstw , które popełnione indywidualnie zostałyby natychmiast wykryte , potrafi lepiej zapewnić schronienie ściganemu przestępcy , wreszcie może

łatwiej legalnie lub nielegalnie wpływać na przebieg postępowania karnego (opłacić adwokata , zastraszyć świadka );

c)sile wpływu zarówno na czlonków zorganizowanej grupy przełamanie oporu przed podjęciem określonych działań , poczucia wspólnoty itd.), jak

i na jednostki znajdujące sie w sferze jej oddziaływań ( presja na przyłączenie się do grupy , ekspozycja wzorow przestępczych zachowań albo tzw."atrakcyjny styl życia" , łatwość tworzenia legendy itd.), co składa się łącznie na efekt demoralizacji;

d) na zwiększonej możliwości korumpowania osób zajmujących węzłowe pozycje w instytucjach publicznych (organy administracyji , agendy kontroliu społecznej , instytucje gospodarcze ), co powiększa efekt demoralizacji , a jako jego odmiana może być określany mianem "efektu korupcji".

Przestępczość zorganizowana może mieć charakter :

1.polityczny , 2.ekonomiczny , 3.hedonistyczny

Ta ostatnia kategoria obejmuje przypadki grup zorganizowanych celem np. popełnienia przestępstw seksualnych lub też używania narkotyków.

rozróżnienia przestępczości politycznej od ekonomicznej opiera się na kryterium celów działania a nie stosowanych metod.

W ramach zorganizowanej przestępczości politycznej wyróżnić można następujące kategorie:

a) organizacje terrorystyczne tj. takie ktore dla osiągnięcia swych celów

dopuszczają się użycie przemocy ;

b) organizacje pacyfistyczne przewidujące w repertuarze stosowanych środków wyłącznie środki perswazyjne oraz nastawinie na walkę parlamentarą i środki nacisku ekonomicznego.Działalność takich organizacji choć w świetle prawa przestępna nie może być uznana za społecznie patologiczną.

Zorganizowana przestępczość polityczna jest zawsze wyrazem konfliktów przenikajacych dane społeczeństwo , a stopień poparcia dla nich ze strony ludności może być traktowany jako wskaźnik natężenia tych konfliktów. Im bowiem szersze kręgi społeczeństwa akceptują cele takich organizacji , tym większy nacisk na państwo w kierunku wprowadzenia postulowanych zmian oraz tym silniejsze środki stosowane przez państwo , które nie chce do takich zmian dopuścić.Odmienny obraz przedstawia i na innym podłoże wyrasta zorganizowana przestępczość ekonomiczna. Bywa ona wprawdzie powiązana z polityką , ale tylko w ten sposób , że wspiera działania korzystne z punktu widzenia własnych interesów.Celem przestępczych organizacji o charakterze ekonomicznym jest zwiększenie nielegalnego zysku .

Wyższą formę zorganizowania wykazuje mafia. Jej nazwa pojawia się po raz pierwszy w1865 r. wdepeszy określającej ją jako zajadłe tajne stowarzyszenie przestępcze. M. Macchiavelli określa ją jako: zakonspirowaną organizację przestępczą opartą na bezwzględnie przestrzeganych zakazach inakazach (nakaz milczenia) zachowania tajemnicy, posłuszeństwa i lojalności wobec szefa; podstawową inieodzowną cechą jej działania jest pozyskanie przedstawicieli sądownictwa, administracji państwowej isamorządowej oraz polityków - korupcją, szantażem iterrorem. Mafia popiera stojące za nią siły polityczne, wymusza od nich korzystne dla siebie decyzje. Pierowowzorem organizacji mafijnych jest mafia

sycylijska , ukształtowana w 2. połowie XIX wieku uzurpując sobie prawo do zastępowania instytucji państwowych.Ludzie związani z mafią włoską opanowali wszystkie struktury władzy na wyspie , a później na znacznym terytorium Włoch i we władzach centralnych.Mafia włoska rozwinęła swoją działalność także i w USA po gwałtownej emigracji zarobkowej Włochów do Ameryki od początku

XX w.Na czele każdej rodziny mafijnej stoi capo ("szef") mający do dyspozycji "doradców"(consiglieri) , a na samym dole drabiny znajdują się "żołnierze"(soldati).Szefowie tworzą rodzaj rady - "kopułę"(copola).Na czele całej organizacji stoi capo di tutti capi ("szef wszystkich szefów").

Terroryzm(łac.) , różnie umotywowane ideologicznie , planowane i zorganizownae działania pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszeniem porządku prawnego , podjęte w celu wymuszania od władz państwowych lub społeczeństw określonych zachowań i świadczeń , często zaruszające dobra osób postronnych; działania te są realizowane z całą bezwzględnością , za pomocą różnych środków (naciski psych. , przemoc fiz. , użycie broni , ładunków

wybuchowych) w warunkach specjalnie nadanego im rozgłosu i celowo wytworzonego w społeczeństwie lęku. Obecnie istnieje ponad 100 definicji tego zjawiska .Kilkadziesiąt powstało w ramach ONZ , gł.przy próbach określenia terroryzmu międzynarodowego.Należy odróżnić , mimo wspólnego źródłosłowu,

terroryzm od terroru ( aktów terroru); terror to gwałt i przemoc "silniejszych"

organów państwa wobec "słabszych" obywateli , a terroryzm to gwałt i przemoc "słabszych" obywateli wobec "silniejszych" organów państwa.Akty terr-

rorystyczne są uzasadniane różnymi ideami:politycznymi , społecznymi , narodowościowymi i religijnymi, niekiedy niewyraźnymi lub pomieszanymi(np.za-

mach na papieża Jana Pawła II 1981) i mają również przyczynę w psych. anomaliach terrorystów.Sprawcy takich działań bywają zafascynowani reakcjami

społeczeństwa na swoje czyny i charakteryzuje ich pewna teatralność. Zdesperowani i nieodpowiedzialni szukają w przemocy sposobu rozwiązania własnych problemów.

Początki terroryzmu wiążą się z powstaniem w Persji ok. 1090 tajnego stowarzyszenia asasynów i z działalnością Hassan Ben Sabbaha (zw. starcem z gór); członkowie jego sekty , odurzeni haszyszem , musieli zabijać na rozkaz rycerzy krzyżowych.Terroryzmem była też dyktatura jakobinów we Francji (1793-94).W 2 poł.XIX w. , zwłaszcza 1880-1900 , doktryna i ruch anarchizmu stały się punktem wyjścia działalności terrorysycznej , gł. czynów Narodnoj Woli w Rosji.

Z rąk anarchizujących terrorystów zginęło wielu ówczesnych reprezentantów władzy państw., m.in. Aleksander II (1881) , prez. Francji M.Carnot (1884) , premier Hiszpanii C. de Castillo (1887) , cesarzowa austr. Elżbieta (1898) , król wł. Humbert

(1900) , prez. Stanów Zjedn. W. McKinley (1901) , następca tronu austr. Ferdynand i jego żona Zofia (1914).Także w Polsce można się doszukać w niektórych zbrodniczych działaniach znamion terroryzmu , zwł. w zamordowaniu pierwszego prez. G Narutowicza (1922).

Współcześnie terroryzm nabrał nowego charakteru. Od poł. lat 60. liczba aktów terrorystycznych popełnianych przez rządy (tzw. terroryzm państwowy) iprzez pojedyncze osoby lub grupy zaczęła gwałtownie wzrastać. Działania terrorystów były skierowane nie tylko przeciwko przywódcom państw. ipolit., np. A. Moro (1978), ale także zaczęły godzić winne grupy społeczne. Ginęli przedstawiciele sfer finansowych iurzędniczych, m.in. prezes Dresdner Bank J. Ponto, prokurator federalny Niemiec S. Bubach, sportowcy izrael. podczas Igrzysk Olimpijskich wMonachium, przypadkowe osoby wsamolotach iw „samochodach pułapkach" podczas eksplozji podłożonych ładunków wybuchowych. Zjawisko to umiędzynarodowiło się, istnieją ścisłe powiązania między różnymi grupami działającymi wróżnych państwach. Terroryzm stał się jedną zważnych metod walki polit. wielu ugrupowań próbujących rozwiązywać różne problemy społ.-polit., narodowościowe ireligijne. Tradycyjny podział na terroryzm „czerwony" (skrajnie lewicowy) i„czarny" (nacjonalistyczny) już nie wystarcza; wyodrębnia się kilka nurtów terroryzmu: separatystyczno-narodowościowy (IRA wUlsterze, ETA wKraju Basków); anarchistyczno-lewacki („Czerwone Brygady" we Włoszech,  Frakcja Czerwonej Armii wNiemczech); skrajnie lewicowy ekstremizm (Tupamaros wUrugwaju, Rewol. Armia Ludu wArgentynie, Jap. Armia Czerwona); neofaszystowski (Wł. Partii Społ. iNowego Ładu we Włoszech); narodowowyzwoleńczy ( palestyńskie ugrupowania polityczno-militarne), Front Wyzwolenia Erytrei, marksist. Kurdyjska Partia Robotn. wTurcji; poza tymi grupami funkcjonują terroryści irańscy ( Modżahedini Ludowi), fundamentaliści muzułm., np. ze  Stowarzyszenia Braci Muzułmanów (gł. wEgipcie iAlgierii) oraz grupy działające wAmeryce Łac. ( Sendero Luminosa wPeru ikilka innych wKolumbii, Nikaragui iWenezueli), też chrześc. fundamentaliści, (np. ugrupowanie Przetrwanie świata wUSA), sekta rel. Najwyższa Prawda wJaponii.

Terroryzm uzewnętrznia się wczynach bezprawnych, jak: zawładywanie iuprowadzanie samolotów, uprowadzanie innych środków komunikacji (statków, pociągów, autobusów) wraz zpasażerami wcharakterze zakładników; akty sabotażu gosp., napady, włamania, żądania okupu (w celu pozyskania środków na własną działalność); zamachy na życie (zabójstwa), zdrowie lub wolność przedstawicieli władz, znanych osób ze sfer gosp. oraz osób podlegających ochronie międzynar.; uprowadzanie iprzetrzymywanie wcharakterze zakładników osób pochodzących zinnych państw niż teren działania terrorystów (np. dziennikarzy, duchownych); użycie ładunków wybuchowych, broni automatycznej irakiet wmiejscach publ. (np. na lotnisku Orly wParyżu 1973) iwywołanie przez to szczególnego zagrożenia ludzi postronnych, skażenie materiałami radioaktywnymi lub trującymi terenu, obiektu iśrodków komunikacji pasażerskiej (np. stacja metra wTokio 1995). Większość działań wiąże się zbraniem zakładników. Ma to na celu nasilenie dramatyzmu zdarzenia, zdobycie rozgłosu dla głoszonej idei oraz umocnienie pozycji terrorystów przy pertraktacjach. Terroryzm wiąże się także zhandlem narkotykami, żywym towarem, bronią imateriałami rozszczepialnymi. Dogodne warunki do dalszego rozwoju idziałania organizacji ocharakterze terrorystycznym stwarzają terroryzm bliskowschodni, fundamentalizm muzułm. ( dżihad), nacjonalizm postsowiecki, tendencje nacjonalistyczne wbyłej NRD irozpad Jugosławii.

Od aktów ściśle terrorystycznych należy odróżnić zwyczajne czyny kryminalne opewnych znamionach terroryzmu, np. obecnie wPolsce anonimowe telefony opodłożeniu materiałów wybuchowych wobiektach użyteczności publ., eksplozje takich ładunków na tle porachunków między gangami przestępczymi czy też zmotywu zemsty lub wcelu zastraszenia urzędników państw. (prokuratorów, sędziów, celników). Do zwalczania terroryzmu oraz quasi-terroryzmu wykorzystuje się we współcz. systemach prawnych: krajowe ustawodawstwo karne, specjalne ustawy antyterrorystyczne (np. RFN, Włochy) oraz konwencje oprac. przez Organizację Międzynar. Lotnictwa Cyw. (ICAO), ONZ iRadę Europy, np.: konwencja tokijska oprzestępstwach iniektórych innych czynach popełnionych na pokładach statków powietrznych (1963), konwencja haska ozwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statków powietrznych (1970), konwencja ONZ ozapobieganiu ikaraniu przestępstw przeciwko osobom korzystającym zochrony międzynar., wtym dyplomatom (1973). oradców"(consiglieri) , a na samym dole drabiny znajdują się "żołnierze" (soldati).Szefowie tworzą rodzaj rady - "kopułę"(copola).Na czele całej organizacji stoi capo di tutti capi("szef wszystkich szefów").

Znane są mafie: włoskie (sycylijska Cosa Nostra, neapolitańska Cammorra, kalabryjska N'drangheta); amerykańskie nieraz w związkach z włoskimi - La Cosa Nostra; azjatyckie (japońska Yakuza, chińska Triada); południwoamerykańskie (kartele meksykańskie, kolumbijskie - z Cali iMedellín); rosyjskie, białoruskie, czeczeńskie, ormiańskie, ukraińskie - działające samodzielnie czy też w związkach zgrupami zachodnioeuropejskimi.

Zorganizowane grupy przestępcze koncentrują swą działalność głównie na: produkcji, przemycie idystrybucji narkotyków oraz substancji psychotropowych; przemycie i nielegalnym handlu bronią oraz materiałami wybuchowymi i promieniotwórczymi; przemycie i handlu alkoholem, wyrobami tytoniowymi, sprzętem elektronicznym; kradzieżach i nielegalnym obrocie samochodami; uprowadzaniu samochodów ciężarowych zwartościowymi ładunkami; wymuszeniach zużyciem szantażu i przemocy; przestępstwach związanych z handlem żywym towarem, prostytucją; hazardzie; fałszerstwach i kolportażu falsyfikatów środków płatniczych, papierów wartościowych, znaków akcyzy oraz dokumentów legalizujących pochodzenie przemycanych towarów; przemycie i handlu dziełami sztuki; rozbojach przy użyciu broni, przestępstwach motywowanych porachunkami (walki o strefy wpływów, uprowadzenie i zabójstwa na zlecenie); wymuszeniach okupu lub opłat za tzw. ochronę; wyłudzeniach na szkodę banków; oszustwach na szkodę programów rządowych i funduszy międzynarodowych; prowadzeniu nielegalnej działalności gospodarczej; przestępstwach celnych, podatkowych i dewizowych; przestępstwach ekologicznych (w tym wwóz szkodliwych odpadów); naruszeniach praw autorskich (gł. wideo- i fonopiractwo, piractwo komputerowe); handlu ludzkimi organami do przeszczepów; organizowaniu nielegalnych przerzutów cudzoziemców do państw Europy Zachodniej; korupcji urzędników iprzedstawicieli władzy.

Niektóre z tych przestępstw są dokonywane z udziałem skorumpowanych urzędników, a także są związane zinnym, nowym zjawiskiem - „praniem brudnych pieniędzy" ilokowaniem ich wlegalne inwestycje. Takim działaniom mogą towarzyszyć inne jeszcze czyny - utrudnianie i udaremnianie postępowania karnego, przemoc lub groźba bezprawna wobec świadków, przekupstwo funkcjonariuszy publicznych, przemoc lub groźba użycia broni i ładunków wybuchowych. Centralne położenie Polski, gwałtowny rozwój kontaktów międzynarodowych oraz stosunkowo liberalne prawo - ułatwiają współpracę przestępców zróżnych krajów. Polska znalazła się w kręgu zainteresowania międzynarodowych grup przestępczych poszukujących nowych tras przerzutu narkotyków. Działają tu zorganizowane grupy przestępcze złożone z Polaków, obcokrajowców lub o składzie mieszanym; jedne mają znaczenie lokalne lub regionalne, inne zaś działają wcałym kraju ipoza jego granicami, w związkach zwielkimi organizacjami przestępczymi. Przestępczość zorganizowana uzewnętrznia się wróżnych swych formach na terenie Warszawy, Trójmiasta, Szczecina, Śląska, Krakowa, Poznania, Lublina, Opola, Białegostoku, Legnicy, Wrocławia i Zielonej Góry; nie są od niej wolne również drogi publiczne, zwł. trasy przelotowe od i do granic państwa. Przestępczość zorganizowana wdużym stopniu pozostaje nie ujawniona; brak do niej dostępu i w konkretnych przypadkach (np. przy przestępczości gospodarczej) trudno odróżnić transakcje legalne od tych zpogranicza legalności. Skala potencjalnego zagrożenia dopiero się ujawnia, ale proces kształtowania się zorganizowanych struktur przestępczych jest ciągły i osiąga szybszy postęp organizacyjny itechniczny niż worganach ścigania. Typ sprawcy czynnego, zwł. na eksponowanym stanowisku, za pomocą tradycyjnych metod bywa wykrywany tylko wwyjątkowych przypadkach. Badacze tej problematyki wskazują na różne czynniki sprzyjające rozwojowi przestępczości zorganizowanej: społeczno-ekonomiczne, związane z istotą przestępstwa (poszukiwanie wyższych form - bardziej skutecznego działania przestępczego); wynikające znieefektywności funkcjonowania aparatu ścigania ibędące skutkiem opóźnień w przygotowywaniu trafnych rozwiązań prawnych; psychologiczne (poczucie zagrożenia, bezradność policji, prokuratury iwymiaru sprawiedliwości, czyli słabość państwa). Szczególnie groźny charakter tej przestępczości stwarza konieczność stosowania środków nadzwyczajnych ze strony państwa; jej zwalczaniu powinno sprzyjać odpowiednie ustawodawstwo krajowe, możliwość stosowania technicznych środków kontroli przestępców (m.in. podsłuchów istałej inwigilacji), wykorzystywanie instytucji świadka incognito i świadka koronnego, zakupu kontrolowanego, lepsza profilaktyka przy użyciu najnowocześniejszych urządzeń technicznych uniemożliwiających lub utrudniających popełnienie przestępstwa, ściślejsza współpraca operacyjna pomiędzy państwami oraz lepsza koordynacja działań skierowanych zwł. przeciwko grupom oskładzie międzynarodowym. Na potrzebę zacieśnienia współpracy między państwami wskazano w licznych umowach międzypaństwowych, apelach, deklaracjach ikonwencjach, np.w Konwencji ozwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi ipsychotropowymi uchwalonej zinicjatywy ONZ w1988 r. (ratyfikowana przez Polskę w1994 r.); konkretne działania podjęto po podpisaniu układu zSchengen (1985 r.) i traktatu z Maastricht (1993 r.); utworzono grupy robocze (TREVI) mające na celu zacieśnienie współpracy w walce z terroryzmem, radykalizmem, ekstremizmem i przemocą. Ważną rolę do odegrania mają Interpol iEuropejski Urząd Policyjny „Europol". Niektóre państwa powołały do zwalczania przestępczości zorganizowanej specjalne jednostki (np. włoska DIA - Investigation Antimafia, FBI i DEA w USA, grupy Federalnego Urzędu Kryminalnego wNiemczech, jednostki szybkiego reagowania w Rosji, Biuro do spraw Walki z Przestępczością Zorganizowaną i jego wydziały terenowe - w Polsce).