WRAŻENIE - prosty proces poznawczy polegający na odbiorze jednej cechy zjawiska.
Wrażenia powstają, gdy na nasze narządy zmysłowe działają w sposób bezpośredni
bodźce zarówno ze świata zewnętrznego jak i wewnętrznego.
Gdy bodziec działa na narząd zmysłowy (słuch, dotyk, wzrok, itd.) wówczas określone
receptory zamieniają go na impuls nerwowy, który przesyłany jest do mózgu. Podział
wrażeń dokonujemy na podstawie podziału receptorów. Receptory to komórki wrażliwe
na określony rodzaj bodźca.
Wrażenia są monosensoryczne. To znaczy, że odzwierciedlają jedną cechę zjawiska.
Podział wrażeń dokonuje się za pomocą podziału receptorów.
Receptory dzielą się na dwie grupy:
1. Eksteroreceptory - odbierają informacje docierające z zewnątrz do jednostki. Możemy
podzielić je na dwie grupy:
· telereceptory: odbierają informacje znajdujące się w pewnej odległości od uczestnika; wrażenia węchowe, wzrokowe, słuchowe i bólowe;
· kontaktory: odbierają informacje znajdujące się w bezpośrednim kontakcie od uczestnika; wrażenia dotyku, smaku, ciepła, zimna, bólowe;
2. Interoreceptory - odbierają informacje z wewnątrz; wrażenia organiczne, mięsniowo-ruchowe, równowagi, bólowe.
SPOSTRZEŻENIE - proces poznawczy odzwierciedlający cały przedmiot oddziałujące
na nasze narządy zmysłowe. Spostrzeżenia są polisensoryczne, składają się z wrażeń.
Spostrzeżenia nie są prostą mechaniczną sumą wrażeń.
Spostrzeżenie jest subiektywnym odzwierciedleniem rzeczywistości.
Prawa spostrzegania:
1. Różnicowanie bodźców na figurę i tło.
Najpierw spostrzegamy figurę, później tło. Figura ma określony kształt, jest na pierwszym planie i jest żywsza od tła.
Np. Gdy spojrzysz w klasie do góry, to najpierw zobaczysz wiszące lampy (figura), później
sufit (tło).
2. Bliskości.
Elementy znajdujące się w tej samej relacji przestrzennej są grupowane - zasada bliskości.
Np. 12 12 12 - widzimy trzy pary 12, a nie 121 212.
3. Zasada ciągłości.
Np. Na rys.a widzimy linię łamaną i linię ciągłą, a nie to co na rys.b.
rys.a rys.b
4. Zasada zamykania.
Jeśli widzimy figury niepełne (niezamknięte) to staramy się je zamknąć.
Np. Na rysunku nie widzimy pełnych figur, ale sami zamykamy je.
5. Podobieństwo.
Jeżeli elementy znajdujące się w tej samej relacji przestrzennej łączymy je razem na zasadzie podobieństwa.
Czynniki determinujące proces spostrzegania:
1. Nastawienie.
Gotowość do spostrzegania rzeczywistości w ściśle określony sposób; nastawienia są uwarunkowane "starymi" doświadczeniami; mogą być chwilowe lub długotrwałe.
2. Kontrast.
Jeśli w krótkim odstępie czasu doznajemy dwóch bodźców, to ten drugi spostrzegany jest
bardziej "różny".
Np. Podnoszę lekką walizkę, a zaraz później ciężką. Stwierdzę, że ta druga jest bardzo ciężka.
3. Uwaga.
Skierowanie narządów zmysłów w ściśle określony kierunek. Dzięki uwagi dokonujemy selekcji bodźców. Zauważamy ten bardziej ruchliwe, jaskrawe, różniące, dominujące.
Spostrzeganie przebiega na dwóch poziomach:
1. sensorycznym (czuciowo-ruchowy).
2. sensoryczo-operacyjnym (znaczeniowo-czynnościowym).
Pamięć.
Pamięć obejmuje trzy fazy:
1. zapamiętywanie:
- mimowolne (samorzutne);
- świadome (forma uczenie się);
2. przechowywanie jest to proces utajniony. Przechowujemy w postaci engramów (jednostka hipotetyczna)
Krzywa zapominania. X - czas; Y - ilość
3. odtwarzanie jest miarą pamięci. Istnieję trzy miary pamięci:
a) przypominanie:
- reprodukcja;
- przypominanie (wspominanie);
b) rozpoznawanie i identyfikacja bodźca, z którym mieliśmy kontakt w przeszłości.
W przypominaniu nie mamy kontaktu z przypominanym wydarzeniem.
W rozpoznawaniu mamy w swoim polu obserwowania przypominane wydarzenie.
c) ponowne uczenie się (kolejne uczenie się tego samego)
Rodzaje pamięci:
1.
a) mechaniczną;
b) logiczną - łatwiej zapamiętujemy;
2.
a) mimowolna - nie zastanawiamy się nad zapamiętywaniem;
b) dowolna - nastawiamy się na zapamiętywanie;
3.
a) bezpośrednia
b) odroczona (odtwarzanie materiału po pewnym czasie)
Ze względu na rodzaj zapamiętywania pamięć dzielimy na:
1. sensoryczną (ultrakrótka) - jest to pamięć związana z receptorami (dotyk, wzrok); wyróżniamy: ikoniczną (zw. ze wzrokiem), echo (zw. z poszczególnymi zmysłami);
2. krótkotrwałą - trwa przeważnie 15-30sek. bez koncentracji. STM - świeża (pierwotna).
7 +- 2 wyrazy możemy zapamiętać;
3. długotrwała - może przechowywać informację bardzo długo. LTM - trwała; dzieli się na
semantyczną (ogólna wiedza pojęciowa o świecie) i epizodyczną (wspomnienia przeżyć danej jednostki)
Zaburzenia pamięci to amnezja.
Wyróżniamy dwa rodzaje amnezji:
1. wsteczna - człowiek nie wie kim jest i z kąd pochodzi, ale potrafi uczyć się nowych rzeczy; LTM;
2. następcza - człowiek pamięta przeszłość ale nie potrafi uczyć się rzeczy nowych; STM;
Efekt świeżości i efekt końcowy.
Zapamiętujemy najlepiej końcową część przez co efekt świeżości związany jest z STM;
Efekt pierwszeństwa związany jest z LTM, polega on na tym, że po jakimś okresie czasu dany materiał chcemy sobie przypomnieć to najlepiej pamiętamy początek.
Pięć teorii zapominań:
1. zacieranie śladów pamięciowych - niepowtarzalny materiał ulega zacieraniu;
2. teoria interferencji (nakładanie) - informacje zdobyte nakładają się na materiał nowo zdobyty;
- proaktywna - polega na tym, że materiał wcześniej przyswojony zaciera później przyswojony;
- retroaktywny - materiał później przyswojony utrudnia później przyswojony;
3. usuwania - mówi, że nasz magazyn pamięci ma ograniczoną możliwość zapamiętywania, dlatego usuwa stare informacje;
4. brak dostępu - wszystkie informacje pamiętamy, ale w danym momencie; nie możemy sobie przypomnieć bo brakuje nam jakieś wskazówki;
5. motywacyjne - zapominamy ponieważ chcemy zapomnieć; odrzucamy wiadomości, które godzą nasze ego - nazywamy je wypieraniem (represją).
Czynniki wpływające na trwałość zapamiętywania:
1. rodzaj i ilość materiału;
2. cechy osoby uczącej się:
- inteligencja;
- zainteresowania;
- motywacja i emocje;
- aspiracje;
- koncentracja;
- warunki, postawy, zdolności specjalne;
3. cechy pamięci:
- szybkość;
- jakość;
Emocje.
emovere (łac) - emocje, wzruszać, poruszać.
Emocje powstają w wyniku zaburzenia równowagi w relacji człowiek a środowisko.
Cechy emocji:
- intensywność;
- znak;
- treść;
Emocje pozytywne powstają kiedy istnieje równowaga środowiska (tzn. kiedy czł. osiąga cel).
Emocje negatywne powstają kiedy równowaga pomiędzy jednostką a środowiskiem zostaje zachwiana.
Bodźce gwałtowne wywołują emocje ujemne.
Emocje są regulatorami naszego działania jak i ukierunkowują to działanie.
Intensywność to inaczej siła; zależna jest od pobudzenia centralnego układu nerwowego; zewnętrzne przejawy emocji są widoczne dla nas ponieważ kieruje nimi autonomiczny układ nerwowy.
Treść emocji to inaczej jakość; zleży od rodzaju i jakości zaspokojenia swoich emocji.
Emocje możemy przekazywać dwoma sposobami:
- przez kanał werbalny (słowa);
- przez kanał niewerbalny (mimika, dotyk, gesty, wzrok)
Podstawowe emocje: szczęście, strach, smutek, gniew, zaskoczenie, niesmak
Źródła emocji:
1) pierwotne,
2) wtórne;
3) poznawcze