Wykształcenie jest inwestycją narodów i wolnych ludzi we własną przyszłość. To oświata i szkolnictwo zadecydują o pozycji Polski pośród innych państw. Wykształcenie określa dziś tożsamość narodu oraz rozwój jego kultury w warunkach otwarcia na świat. Edukacja jest też najlepszym sposobem wyrównania szans życiowych”.
Exspose’ Prezesa Rady Ministrów Jerzego Buzka Posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 11.11.1997r.
Cele kształcenia ustawicznego.
Proces uczenia się i uczeń są najważniejszymi elementami kształcenia ustawicznego.
Istotę kształcenia ustawicznego najpełniej wyraża obecnie pogląd mówiący, iż obejmuje ono całe życie człowieka i służy jego rozwojowi, stanowi to także naczelną zasadę określającą kierunek współczesnych reform oświatowych dotyczących szkolnictwa powszechnego, zawodowego i wyższego, a także doskonalenia zawodowego pracujących i oświaty dorosłych, kształcenia równoległego oraz wychowania w rodzinie i środowisku. Głównym celem edukacji ustawicznej jest w tym ujęciu wychowanie nowego typu człowieka, charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury, człowieka, który potrafi doskonalić siebie, zmieniać warunki życia i ulepszać je dla dobra społeczeństwa.
Kształcenie ustawiczne w polskim systemie oświatowym.
Transformacje ustrojowe, po upadku w roku 1989 systemu komunistycznego, nastąpiły w obszarze polityczno-gospodarczym, jak również w sferze świadczeń społecznych jak: edukacja. Zmiana ustroju państwa musi w sobie zawierać reformę ustroju edukacji.
Edukacja ustawiczna w reformowanym systemie oświaty musi tworzyć spójny i trwały element, szczególnie w zakresie kształcenia zawodowego. W odróżnieniu od obecnie funkcjonującego systemu kształcenie ustawiczne nie musi odzwierciedlać systemu kształcenia stacjonarnego. Zmiana pokoleniowa powoduje, że prawie zbędne stanie się kształcenie dorosłych w formach szkolnych na poziomie szkoły podstawowej czy gimnazjum.
Obserwowana już dziś tendencja do coraz szerszego wykorzystywania trybu eksternistycznego dla uzyskania świadectwa ukończenia szkoły pozwala sądzić, że ten sposób zdobywania i uzupełniania wykształcenia będzie podstawową formułą w nowym systemie.
Dla potrzeb kształcenia dorosłych szerzej powinny być wykorzystane możliwości kształcenia ustawicznego. Obecnie rynek edukacyjny wykazuje duży popyt na kształcenie ustawiczne różniące się czasem trwania, zakresem i potencjalnym poziomem merytorycznym:
¨ odczyty, filmy, wystawy, publikacje;
¨ seminaria, sympozja i konferencje szkoleniowe;
¨ nauczanie na odległość:
- korespondencyjne,
- za pomocą radia i telewizji,
- wspomagane komputerem i przez sieć komputerową,
¨ nauczanie otwarte;
¨ wszechnice akademickie,
¨ kursy, szkolenia:
- specjalistyczne,
- kwalifikacyjne,
- przygotowujące,
¨ szkoły dla pracujących,
¨ studia podyplomowe,
¨ studia doktorancki.
Kształcenie ustawiczne dla placówek publicznych przewiduje trzy zakresy działania:
Umożliwienie osobom dorosłym podniesienia poziomu wykształcenia ogólnego.
W obszarze kształcenia ogólnego edukacji ustawicznej formy szkolne uruchamiane byłyby w zakresie:
a. Trzyletniego liceum profilowanego (ogólnie) w ograniczonym zakresie – na przykład ze względu na wiek słuchaczy (młodzież do 24 roku życia) i /lub lokalne uwarunkowania strukturalne (brak kursów przygotowujących do egzaminów eksternistycznych z zakresu LP).
Kształcenie dorosłych na tym poziomie powinno odbywać się zasadniczo w formach pozaszkolnych (kursy przygotowujące do egzaminów eksternistycznych).
b. Dwuletniego liceum uzupełniającego w możliwie szerokim zakresie dla potrzeb podnoszenia poziomu wykształcenia ogólnego przez absolwentów szkół zawodowych (także obecnych szkół zasadniczych).
Kształcenie dorosłych na tym poziomie powinno odbywać się zarówno w formach szkolnych jak i pozaszkolnych (kursy przygotowujące do egzaminów eksternistycznych). W szczególności formy szkolne powinny być w tym przypadku szeroko dostępne dla młodzieży między 18 a 24 rokiem życia.
W zakresie kształcenia ogólnego placówki kształcenia ustawicznego prowadziłyby w formach także przygotowanie do „poprawki” matury.
2. Umożliwienie osobom dorosłym podniesienia poziomu posiadanych kwalifikacji (kompetencji) zawodowych oraz nabycie nowych kwalifikacji (kompetencji).
Nabywanie i podnoszenie kwalifikacji (kompetencji) zawodowych powinno się odbywać, w zasadzie, w formach pozaszkolnych. Także w zakresie przewidzianym dla szkoły policealnej.
W projektowanej strukturze szkolnej niektóre osoby dorosłe (absolwenci liceów) podejmują z założenia naukę w szkołach policealnych na zasadzie kontynuacji kształcenia. Jednakże wobec zakładanej ekwiwalencji kwalifikacji (kompetencji) zawodowych nabywanych w formach szkolnych i kursowych nie ma istotnego powodu dla funkcjonowania tego typu szkół dla innych osób dorosłych. Te mogą bowiem zdobywać kwalifikacje (kompetencje), korzystając z różnorodnej oferty kursowej.
3. Umożliwienie tej części młodzieży, która będzie realizowała obowiązek nauki w formie nauki zawodu (młodociani pracownicy) lub poprzez uczestnictwo w OHP, uzupełniania wykształcenia ogólnego zawodowego.
W wymienionych wyżej obszarach będą funkcjonowały placówki publiczne prowadzone głównie przez samorząd powiatowy: Centra Kształcenia Ustawicznego, Centra Kształcenia Praktycznego, szkoły dla dorosłych oraz placówki kształcenia ustawicznego prowadzone przez wyższe uczelnie.
W systemie oświatowym placówkami najbardziej odpowiednimi dla kształcenia ustawicznego są Centra Kształcenia Ustawicznego (CKU) i Centra Kształcenia Praktycznego (CKP).
Przyjmując jako zasadę odpłatność w placówkach kształcenia ustawicznego, koszty ich prowadzenia będą pokryte z następujących źródeł:
- środki organów prowadzących (w stosunku do niektórych form szkolnych),
- odpłatność słuchaczy,
- środki pracodawcy,
- środki urzędów pracy,
- sponsoring,
Oświata dorosłych i szkolnictwo powszechne tworzą całość systemu oświatowego. Zadaniem szkół powszechnych jest przygotowanie absolwentów do aktywnego udziału w pozaszkolnej pracy oświatowej. Naturalną tego konsekwencją jest rozwijanie oświaty dorosłych i doskonalenie samokształcenia, by absolwenci mogli nadal aktywnie i świadomie uczyć się i rozwijać osobowość.
Wnioski.
Współcześnie edukacja ustawiczna stała się naczelną ideą polityki oświatowej. Uświadomiono sobie bowiem jej równorzędność z edukacją szkolną w procesie rozwoju i doskonalenia osobowości. W tym nowym rozumieniu kształcenia ustawicznego wyodrębniono działania i wartości intelektualne, uczuciowe, estetyczne, społeczne, polityczne. Stworzono nową integralną wizję działalności oświatowo - wychowawczej.
Kształcenie ustawiczne na każdym szczeblu edukacji szkolnej, pozwala na pełniejszy rozwój osobowości człowieka we wszystkich jej sferach.
Umasowienie kształcenia ustawicznego może przyspieszyć rozwój gospodarczy każdego kraju i poszczególnych regionów świata, podnosząc zarazem poziom rozwoju społecznego.
Wiedza zdobyta „tu i tam” zespala się tworząc integralną całość. I tak naprawdę nigdy nie wiadomo ile wiedzy, jaką/którą wiedzę zdobywa się w szkole a którą w procesie edukacji ustawicznej.