EMOCJA – (poruszenie, wzruszenie) osobnik zostaje czymś poruszony. Poruszenie to może przyjść od zewnątrz lub od wewnątrz. Zawsze jednak powstaje z odzwierciedlenia jakiś przedmiotów lub zjawisk wewnętrznych lub zewnętrznych. N.K. Bykow określa emocje jako skomplikowane reakcje organizmu, u podstaw, których leżą złożone bezwarunkowe lub warunkowe związki pochodzenia intro- i eksteroceptywnego.

Emocja powstaje w wyniku zaburzenie równowagi organizmu i jest odzwierciedleniem stosunku osobnika do aktywizujących jego potrzeby przedmiotów i zjawisk świata otaczającego oraz zjawisk zachodzących w nim samym. Emocje mają charakter subiektywny, ale są i obiektywne. Ich obiektywność polega na:

* zawsze wywołuje je jakaś obiektywna przyczyna

* zawsze treściowo zdeterminowane są przez tę przyczynę

* w pewnych warunkach treściowo zgadzają się z tą przyczyną

 

Źródłem emocji jest obiektywna rzeczywistość, o której człowiek musi się wciąż ustosunkowywać. Elementami tego ustosunkowania są zarówno treści poznawcze, jak i emocje oraz czynności ruchowe.

Emocja będąca odzwierciedleniem stosunku osobnika do rzeczywistości i do siebie samego jako cząstki tej rzeczywistości, powstaje w wyniku zaburzenia równowagi tego stosunku. Jeśli osobnika nic nie porusza ani z zewnątrz ani z wewnątrz, znajduje się on w stanie względnego spokoju, emocje nie występują.

Równowaga miedzy osobnikiem a otoczeniem zostaje zaburzona jeśli w otoczeniu lub w nim samym wystąpi zmiana. Może mieć ona charakter zjawiskowy lub przedmiotowy. Zmiany zjawiskowe – np. zerwał się silny wiatr, nagle rozległ się głos; zmiany przedmiotowe – w polu spostrzeżeniowym pojawia się przedmiot.

Zmiany wtedy wywołują emocje gdy są nagłe, albo zagrażają osobnikowi lub aktywizują jakąś jego potrzebę, czyli gdy nie są dla danej osoby obojętne.

Emocje powstają w osobniku gdy:

* w środowisku zewnętrznym lub wewnętrzny zachodzą zmiany nagłe odzwierciedlane przez niego

* w świecie otaczającym lub jego środowisku wewnętrzny występują zmiany, pojawiają się przedmioty, zjawiska, które zagrażają życiu, albo mają dla niego wartość dodatnią

* w jego działaniu wywołanym tymi czynnikami a zmierzającym do przywrócenia równowagi występują bądź ułatwienia, bądź utrudnienia w stosunku do początkowej fazy działania

* jego działanie równoważące zostanie zakończone

* jego działanie przystosowawcze musi ulec przebudowie na skutek zmiany warunków zewnętrznych lub wewnętrznych

 

Klasyfikacja emocji wg W. Witwickiego

* autopatyczne – czyli takie, które można przeżywać bez względu na myśli o stosunku walki lub współdziałaniu z innymi żywymi istotami. Zaliczamy do nich:

z przedmiotami przedstawień wzrokowych, słuchowych, węchowych, ustrojowych itp. (głód, duszność)

z aktami przedstawień (przyjemność chodzenia, kładzenia się spać)

z treścią przedstawień (doznania estetyczne)

emocje intelektualne związane z czynnością poznawczą (ciekawość, zwątpienie)

emocje wartości (radość, smutek, gniew, strach)

 

* heteropatyczne – w których osobnik legnie do innych osób albo się od nich odwraca. Zaliczmy do nich wszelkie emocje wynikające z wzajemnego stosunku m. mocy osobników (słabszy, równy, silniejszy, życzliwych, litość, przyjaźń lub wrogich sobie triumf)

 

Obiektywne cechy emocji

wartości – zależy od znaczeni przedmiotu dla osobnika dodatnie lub ujemne

kierunkowość – dwie wartości biegunowe – ku przedmiotowi (jeśli przedmiot ma wartość dodatnią) – od przedmiotu (jeśli ma wartość ujemną)

ruchliwość – właściwość polegająca na mobilizowaniu osobnika, na zwiększaniu jego gotowości do działania i aktywności.

 

Charakter biegunowy - emocje aktywizujące (radość, gniew, miłość; - emocje deaktywizujące (lęk, strach)}

intensywność – związana jest z wartością przedmiotu dla osobnika i wyraża się w zakresie zaangażowania osobnika w działanie, którego komponent ona stanowi w stopniu odporności na czynniki hamujące, w charakterze zmian wewnątrzorganicznych no i w nasileni doznania.

 

Wyróżniamy:

Emocje proste

× bezwarunkowe lub podkorowe

× nie wymagają uczenia się

× proste reakcje organizmu na określone bodźce zewnętrzne

× selekcjonują to co szkodliwe od tego co korzystne w otoczeniu

× umożliwiają szybką orientacje w świecie zewnętrzny

× dzięki nim człowiek może dzielić wszystko co się wokół niego dzieje w sposób dychotomiczny

× eliminują z naszego otoczenia to co jest neutralne, nie istotne

 

Emocje złożone

× korowe, źródłem ich jest kora mózgowa

× powstają w wyniku przetwarzania inf. które posiada człowiek i które do niego docierają

 

Na emocje łożone składają się dwa aspekty:

- pobudzenie emocjonalne-prowadzi do aktywacji naszego organizmu

- określenie treści emocji-treści przesądzają o tym, czy posiadamy emocje pozytywne czy negatywne

 

Jedne i drugie mają charakter sytuacyjny, są to procesy na ogół krótkotrwałe, mają dość jednorodny charakter (na ogół występuje jeden rodzaj emocji), mają charakter impulsywny, dominują nad reakcją.

Człowiek przeżywa setki emocji, które różnią się treści i barwą. Wyróżniamy osiem rodzin emocji:

* złość – wściekłość, furia, gniew, uraza, irytacja, oburzenie, animozja, niechęć, obraźliwość, nienawiść, szał

* smutek – żal, przykrość, boleść, melancholia, użalanie się, zniechęcenie, przygnębienie, depresja

* strach – niepokój, obawa, nerwowość, zatroskanie, konsternacja, zaniepokojenie, bojaźń, popłoch, przerażenie lęk, różne fobie

* zadowolenie – szczęście, przyjemność, ulga, błogość, radość, uciecha, rozrywka, euforia, ekstaza, zaspokojenie

* miłość – akceptacja, życzliwość, ufność, poczucie bliskości, oddanie, uwielbienie, zaślepienie, „agape” – miłość niebiańska

* zdziwienie – wstrząs, zaskoczenie, oszołomienie, osłupienie, zdumienie

* wstręt – pogarda, lekceważenie, obrzydzenie, nie przychylność, odraza, niesmak, awersja

* wstyd – poczucie winy, zażenowanie, zakłopotanie, wyrzuty sumienia, żal, skrucha, hańba, upokorzenie

 

Każda emocja posiada jądro emocjonalne do którego dochodzą spokrewnione inne emocje rodzinne. Na zewnątrz jądra znajdują się nastroje emocjonalne, które utrzymują się dłużej niż samo jądro (złość trwa dość krótko a nastrój intrygi może trwać nawet cały dzień)

Afekty – najsilniejsze, najintensywniejsze stany emocjonalne, które charakteryzują się:

* nagłością

* krótkotrwałość reakcji

* siła i gwałtowność reakcji (niemożność powstrzymania się od reakcji)

 

Afekty o treści przykrej – silne wzburzenie czy wzruszenie emocjonalne, które jest traktowane z wyrozumiałością

Wyróżnia się afekty

* steiczne – mobilizują do działania

* asteiczne – uniemożliwiają podjęcie działania, człowiek nie jest zdolny do obrony, ucieczki

 

Każde emocje nie zależnie od źródła, treści można charakteryzować za pomocą 3 parametrów:

1. pobudzenie emocjonalne związane z aktywizacją OUN i AUN sprawia że występują zmiany fizjologiczne

2. ekspresja emocjonalne ma charakter pośredni lub bezpośredni, bezpośredni to zmiany mimiczne twarzy, reakcje behawioralne (płacz), pośredni – ma charakter kontrolowany, świadomy, wysublimowany (pisze, czyta listy) Źródłem ekspresji emocjonalnej są różnego rodzaju konwencje kulturowe

3. doświadczenia emocjonalne – nasze jednostkowe subiektywne wydarzenia (każdy z nas przezywa miłość ale na inny sposób)

Zmiany fizjologiczne towarzyszące emocją

 

1. reakcja skórno garbaniczna – oznacza zmianę w przewodzeniu elektrycznym naszej skóry

2. zmiany w krążeniu krwi – rumieńce na twarzy

3. zmiany rytmu pracy serca

4. zmiana oddechu

5. odruch źrenicowy – intensywność i jakość emocji przeżywanych wpływa na wielkość źrenicy – radość źrenice szerokie, smutek – źrenice się kurczą

6. wydzielanie śliny, zmiany w składzie chemicznym, ilości (podniecenie emocjonalne wywołuje suchość w jamie ustanej

7. reakcja pilomotoryczna – gęsia skórka

8. zmiana zachowania naszych organów wew. żołądek, jelita, cały układ trawienny, czasem prowadzi do chorób somatycznych

9. zmienia się napięcie mięśniowe i występuje zjawisko tremonu – drżenie rąk

 

Emocja składa się

1. pobudzenia fizjologicznego – siła jego nadaje określoną siłę pobudzenia emocjonalnego

2. w emocji występuje interpretacja fizjologicznego pobudzenia

 

Prawa emocji:

1. prawo znaczenia sytuacyjnego – emocje powstają kiedy sytuacja ma dla nas jakieś znaczenie

2. prawo zaangażowania – emocje powstają na takie znaczenie które jest dal nas ważne, które wywołuje u nas określone zaangażowanie. Emocja jest wyrazem określonego zaangażowania

3. prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości – emocje wywołane są przez zdarzenia, które człowiek uważa za realne. Im bardziej człowiek uważa sytuacje za realną tym silniej przeżywa emocje. A więc rzeczy nierealne nie wywołują emocji

4. prawo zmiany przyzwyczajenia i odczuwania porównawczego – emocje powstają nie tylko na skutek korzystnych lub niekorzystnych zdarzeń ale i zmian. Im większa zmiana tym silniejsza jest emocja

5. prawo zachowania emocjonalnego momentu – emocje zmieniają się z upływem czasu, ale najważniejszym czynnikiem jest nie tyle sam upływ czasu, ale nowe zdarzenie emocjonalne konkurencyjne do zdarzenia wcześniejszego

6. prawo zamknięcia się w sobie emocji – emocje wykazują tendencję do zamykania się w sobie przed sądami opiniami. Jeżeli przeżywamy uczucie czy emocje o charakterze dla nas absolutnym, lub powodującym w nas gotowość do działania to opinie sprzeczne z naszymi emocjami są poza kręgiem naszej świadomości

7. prawo zważania na konsekwencje – każdy impuls emocjonalny powoduje impuls wtórny który zmierza do zmodyfikowania impulsu pierwotnego zgodnie z przewidywanymi konsekwencjami. Rezultatem tego jest wyważenie reakcji emocjonalnej, powściągliwość emocjonalna, samokontrola

8. prawo minimalnego obciążenia i max zysku – jeśli pojawia się możliwość oceny sytuacji na więcej niż jeden sposób to pojawia się skłonność do minimalizacji negatywnych obciążeń emocjonalnych i maksymalizacji przeżyć przyjemne stany emocjonalne

 

EMPATIA wrażliwość człowieka na obecność innych ludzi

Empatia poznawcza – zdolność do rozumienia sytuacji (emocjonalnej) drugiej osoby

Empatia emocjonalna – zdolność do współbrzmienia emocjonalnego z drugim człowiekiem