Nieuchronność wystąpienia konfliktów w związkach interpersonalnych nie podlega dyskusji Trwający jakiś czas kontakt dwojga osób prędzej czy później sprawi, ze pojawia się różnice w ich pragnieniach, wartościach poglądach, nawykach. To, co jest dobre dla jednej z osób, dla drugiej stanie się nie do przyjęcia Choć osoby związane bliskimi emocjonalnymi więzami łączy bardzo wiele, to przecież każda z nich pozostaje indywidualnością musi
realizować swoje pragnienia, aby zachować własną tożsamość.. Długotrwały bliski związek dwojga ludzi nie oznacza, że nieobecne są w konflikty, lecz ze partnerzy potrafią skutecznie je rozwiązywać Problem zachowań partnerów związku interpersonalnego w sytuacji konfliktowej jest przedmiotem uwagi w tym artykule Interesuje nas jakie zachowania są najczęściej podejmowane w konfliktach osób blisko ze sobą związanych, czy między kobietami a mężczyznami zachodzą w tej sferze jakieś różnice Chcemy także przyjrzeć się parom osób pozostających w związku interpersonalnym i zbadać powiązania między stylem zachowania w konflikcie jednego drugiego partnera.

ZACHOWANIA W KONFLIKCIE INTERPERSONALNYM

Zachowania w sytuacji konfliktu można rożnie klasyfikować, Thomas (1976) wyróżnia, współprace, kompromis, unikanie i dostosowywanie się, wyznaczane przez różne układy dwóch pragnień zaspokojenia interesów własnych i zaspokojenia życzeń drugie osoby

Peterson (1983) wskazuje na zachowania prowadzące od rozpadu związku (separacja) poprzez dominacje, uległość i kompromis do osiągnięcia konsensusu (całkowita zgoda), a nawet pogłębienia więzi miedzy partnerami (strukturalna poprawa).

Spróbujmy scharakteryzować bliżej te cztery style zachowania w konflikcie

Atak ma na celu stworzenie zagrożenia dla interesów partnera Na ogół jest on rewanżem za negatywne oddziaływanie partnera na sytuację podmiotu Atak ma prowadzić do osłabienia możliwości wywierania negatywnych wpływów przez drugą osobę lub zniechęcić ją do kolejnych niekorzystnych dla podmiotu działań Z drugiej strony atak może umożliwić realizację własnych pragnień. mimo lub wbrew życzeniom partnera W ataku chodzi więc o zmniejszenie efektywności przedsięwzięć partnera i skuteczne przeprowadzenie własnych zamierzeń Celem obrony jest ochrona własnych interesów przed negatywnym wpływem partnera W obronie chodzi o to, aby nie dopuścić do dalszego pogarszania własnej sytuacji Działania koncentrują się wokół obrony własnych interesów lecz bez czynienia szkody partnerowi (zagrażania jego interesom) Tym właśnie obrona różni się od ataku. Obrona polega wiec na realizacji własnych zamierzeń, domaganiu się uznania własnego stanowiska czy tez respektowania należnych praw, mimo przeciwności bądź trudności stwarzanych przez partnera Uleganie ma na celu usatysfakcjonowanie partnera - oznacza poddanie się niekorzystnym dla podmiotu oddziaływaniom partnera Uleganie to rezygnacja z własnych zamierzeń i pozwolenie partnerowi na realizowanie jego pragnień. Może być ono wynikiem dobrowolnej decyzji dane osoby w przypadku gdy interesy jej nie są uznane za aż tak ważne, by warto było ponosić koszty przedłużającego się konfliktu, lub gdy utrzymanie związku uważane jest za istotniejsze niż dalsze upieranie się przy swoim . Zachowania typu atak, obrona i uleganie można zaliczyć do zachowań niekooperacyjnych, które nie sprzyjają konstruktywnemu rozwiązaniu konfliktu, Co więcej powodują natężenie, Atak w sposób oczywisty, poprzez szkodzenie partnerowi, nasila konflikt między partnerami. Obrona, podejmowana w obronie własnych interesów przez jedna z osób, przez drugą osobę na ogół spostrzegana bywa jako forma ataku, co przyczynia się do eskalacji konfliktu. Uleganie chociaż w swe istocie jest korzystne dla partnera, bywa zachętą do zwiększania żądań wobec ulegającej osoby które w jakimś momencie stają się nie de zaakceptowania i okazuje się, że z pewnym tylko czasowym opóźnieniem konflikt i tak się rozwinie Uleganie może tez powodować frustrację U osoby rezygnującej ze spełnienia własnych życzeń i w wypadku kumulacji niezadowolenia prowadzić do otwartego wybuchu konfliktu W tym kontekście współpraca jest jedyną formą pozytywnego konstruktywnego zachowania, które prowadzi do pokonania trudności dzielących partnerów i obopólnej satysfakcji. W sytuacji konfliktu każdy z jego uczestników maże prezentować różne strategie zachowania się - może współpracować, stosować obrane, atakować lub ulec. Także w miarę rozwoju wydarzeń konfliktowych zmieniają się strategie stosowane przez partnerów Jeśli zawodzą te najczęściej podejmowane szuka się innych sposobów działań, prowadzących do zakończenia konfliktu

PROBLEM

Bliskie związki interpersonalne są jednym z ważniejszych rodzajów relacji społecznych dla człowieka Bywają źródłem wielkie radości i wielkich tragedii, ich znaczenie w życiu człowieka jest wielkie (Argyle, 1988 Henderson, 1985) Jak wiec partnerzy radzą sobie w sytuacji konfliktów,

Odpowiedź na to pytanie stanowi główny cel badawczy podjętych badań

Postawiono następujące pytania szczegółowe:
1) Jakie strategie zachowania - atak, obrona, uleganie, współpraca najczęściej podejmują partnerzy bliskiego związku w sytuacji konfliktu?

2)Czy istnieje różnice między kobietami i mężczyznami w podejmowaniu określonych strategii zachowania w konflikcie między partnerami?

3) Czy jaki związek zachodzi miedzy strategiami zachowania podejmowanymi przez obu
partnerów w sytuacji konfliktu?

METODA

OSOBY BADANE

Badaniami objęto 33 pary, czyli 66 osób, które łączył bliski związek interpersonalny. w związku formalnym (małżeństwo) pozostawało 17 badanych par; związek pozostałych 16 par był niesformalizowany Ponad połowa badanych (57.6%) stanowili ludzie młodzi do 30 roku życia, w wieku od 30 do 40 lat była ponad 1/4 badanych (27.3%), niewiele osób (15.1%) liczyło ponad 40 at. Połowa badanych par (16) to związki, które trwają nie więcej nit trzy lata 10 par pozostawało w związku ad 3 do 10 lat, związek 7 par trwał już dłużej niż 10 lat Więcej niż polowa badanych par (18)\ nie miała jeszcze dzieci Zdecydowana większość badanych par była na etapie rozwoju i stabilizacji związku.

NARZĘDZIE BADAVVCZE

Badania przeprowadzono specjalnie opracowanym narzędziem nazwanym Test Zachowań w Konflikcie. Podstawą budowy tego testu była klasyfikacja zachowań w sytuacji konfliktu, wyróżniająca cztery omówione już zachowania -współpraca, atak, obrona, uleganie (Balawaidor. 1992) Test ten składa się z czterech skal odpowiadającym wyodrębnionym zachowaniom. W skład każdej skali wchodzi 20 określeń. Na cały test składa się 20 zestawów stwierdzeń (po cztery w każdym). Stwierdzenia umieszczone w Teście zostały wybrane z obszerniejszej puli (170) stwierdzeń opisujących zachowania ludzi w sytuacjach konfliktowych. Ta początkowa pula stwierdzeń została zweryfikowana przez sędziów
kompetentnych którzy oceniali przydatność danego stwierdzenia do opisu określonego stylu zachowania - współpracy, ataku, obrony, ulegania. Zadaniem osoby badanej jest rozdzielić (dla każdego z zestawów osobno) 10 punktów pomiędzy cztery stwierdzenia wchodzące w skład danego zestawu. Wynik osoby badanej w każdej ze skal jest sumą punktów, które osoba przyzna przynależnym do nie stwierdzeniom mieści się w granicach od 0 do 200 w oparciu o wyniki osoby badanej uzyskane w czterech skalach można scharakteryzować jej indywidualny styl zachowania w sytuacji konfliktu z partnerem

WYNIKI

PREFEPOWANE STRATEGIE ZACHOWAN
W SYTUACJI KONFLIYTU MIĘDZY PARTNERAMI
BLISKIEGO ZWIĄZKU INTERPERSONALNEGO

Średnie wyniki uzyskane przez badanych (zamieszczone w tabeli 1) wskazują że najwięcej punktów przypisywanych jest stwierdzeniom 20 skali współpracy (94,9 punktu), następnie obrony (50,4 punktu), najmniej ataku (29,5 punktu) ulegania (24,8 punktu) Dane te wskazują, że najczęściej podejmowana jest przez badanych współpraca (generalnie stanowi ona 47,5% wszystkich zachowań) Mniejszą popularnością cieszy się obrona (25 %
zachowań w sytuacji konfliktu). Rzadko podejmowany jest atak (14,8%) lub uleganie (12%).

Uwidaczniająca się silna preferencja współpracy w sytuacji konfliktu między partnerami jest odmienna niż wyniki uzyskiwane w innych badaniach, gdzie stwierdzono dominacje zachowań obronno - atakujących (Balawajder 1992). Taki jednak rozkład wyników badań jest spowodowany tym, iż w badaniach uczestniczyły osoby pozostające w bliskim związku interpersonalnym wypowiadające się odnośnie konfliktów pojawiających się w tym właśnie
związku. Ten fakt tłumaczy tak wysokie wyniki w skali współpracy zachowania ,współpracujące w sytuacji konfliktu są jedynymi, które nie narażają związku na groźbę rozpadu Będąc w sytuacji konfliktu partnerzy podejmują współpracę, ponieważ nie
chcą ranić partnera lub szkodzić osobie, z którą są blisko związani.. Można powiedzieć, ze pozytywne emocje łączące partnerów są silniejsze niż destrukcyjne siły uruchamiane w sytuacji konfliktu. Do sił tych można zaliczyć negatywny obraz drugiej osoby pojawiający się wskutek konfliktu, doświadczanie negatywnych emocji, skłonność do oddawania negatywnych oddziaływań (Balawaider, 1994) Ponadto w sytuacji konfliktu współpraca partnerów bliskiego związku jest też wzmagana przez tzw wspólny interes. Osoby pozostające w bliskich relacjach mają wiele wspólnych pragnień i potrzeb. Dostrzeganie tego wspólnego obszaru ułatwia podejmowanie działania a charakterze współpracy.

RÓŻNICE MIĘDZY KOBIETAMI I MĘŻCZYZNAMI W
STOSOWANIU RÓPNYCH STRATEGII
ZACHOWAŃ W KONFLIKCIE

Jak wskazują wyniki badań różnice miedzy kobietami i mężczyznami w stosowaniu czterech wyróżnionych strategii zachowania w konflikcie zaobserwować można w zakresie podejmowania obrony, oraz mniej wyraziste w stosowaniu ulegania. W tym drugim wypadku można raczej mówić o pewnej dającej się zaobserwować tendencji niż istotnej różnicy, W podejmowaniu współpracy i ataku różnic między kobietami mężczyznami nie stwierdzono Okazuje się, ze kobiety częściej stosują obronę niż mężczyźni. Prawdopodobnie kobiety czuję się słabsze wiec nie atakują partnera. Innym powodom podejmowania zachowań
o charakterze obrony może być to, ze kobiety przywiązują dużą wagę do więzi emocjonalnych i wolą nie stwarzać zagrożenia dla związku, jakie mógłby powodować atak. Chcąc jednak osiągnąć swoje cele w konflikcie częściej stosują strategie obrony Mężczyźni nieco częściej niż kobiety skłonni są rozwiązywać konflikt przez uleganie życzeniom partnerki. U mężczyzn można dopatrywać się w innym podejściu do spraw, będących przedmiotem konfliktu. Być może niektóre sprawy mają dla kobiet większe znaczenie, zaś dla mężczyzn mniejsze, wtedy mężczyźni nie są zainteresowani upieraniem się przy swoim stanowisku, ponieważ nie przywiązują do niego większej wagi i chętnie ustępują partnerce, okazującej że sprawa jest dla niej ważna. Ta większa skłonność do ulegania zaobserwowana u mężczyzn nasuwa przypuszczenie, ze choć pragną oni usatysfakcjonować swoje partnerki, to nie są skłonni wkładać wysiłek i poświęcać czas, aby na drodze współpracy osiągnąć konstruktywne rozwiązanie konfliktu. Najszybsze rozwiązanie to ulec drugiej osobie

ZWIĄZKI MIĘDZY STRATEGIAMI ZACHOWANIA PODEJMOWANYMI PRZEZ OBU PARTNEROW W SYTUACJI KONFLIKTU

W konflikcie ma miejsce wymiana zachowań między partnerami. Powstaje więc pytanie jak strategie przedsiębrane przez jedną osobę wpływają na strategie podejmowane przez partnera. Czy istnieje w tym zakresie jakaś prawidłowość Okazuje się. ze istnieje istotny związek między zachowaniami kooperacyjnymi stron konfliktu Zachowania o charakterze współpracy jednego z partnerów pozytywnie korelują z zachowaniami tego samego rodzaju u drugiej osoby (współczynnik- korelacji na poziomie 0.612 ) Wynik ten świadczy o tym, że
jeśli któryś z partnerów podejmie współpracę to drugi z dużym prawdopodobieństwem pozytywnie mu na to odpowie, czyli wykaże chęć współdziałania w dojściu do konstruktywnego rozwiązania konfliktu Ale jeśli nie znajdzie się taka osoba która pierwsza podejmie współprace, to poziom kooperacyjnych zachowań u obu partnerów konfliktu będzie pozostawał na niskim poziomie.
Drugą stwierdzoną zależnością jest związek pomiędzy podejmowaniem strategii kooperacji i strategii ataku w partnerów konfliktu. Okazało się, że podejmowanie strategii współpracy u jednego z partnerów koreluje negatywnie z podejmowaniem strategii ataku u drugiego, niezależnie od płci (korelacja miedzy współpracą mężczyzn i atakiem kobiet wynosi - 440, zaś korelacja miedzy współpracą kobiet i atakiem mężczyzn wynosi -.487).
Oznacza to, że jeśli któryś z partnerów atakuje u drugiego maleje skłonność do współpracy.
Analizując zależności pomiędzy strategiami podejmowanymi zarówno przez kobiety jak i przez mężczyzn nasuwa sio spostrzeżenie, iż strategia współpracy jest jakościowo odmienną strategią od obrony i ataku. U mężczyzn współczynnik korelacji między współpracą a atakiem ( - 877)a obroną (- 599), a uleganiem (- 4S6) ma wartość ujemną. Podobnie u kobiet - współczynnik korelacji między współpracą a atakiem (-.825), a obroną (-.793) tez ma ujemny znak. Dodatkowym potwierdzeniem różnicy jakościowej pomiędzy współpracą a atakiem i obroną są dodatnie związki pomiędzy natarciem a
obroną (dla grupy kobiet .562, dla mężczyzn 453). Wyniki te oznaczają że jeśli ktoś w konflikcie podejmuje strategie współpracy to nie współwystępują z nią strategie o charakterze ataku obrony. I odwrotnie, jeśli dana osoba atakuje się lub broni, to mniej prawdopodobne jest, ze podejmie współpracę z partnerem. Natomiast atak i obrona mogą wzajemnie się uzupełniać jako strategie rozwiązywania konfliktu

DYSKUSJA

Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzić, że w konfliktach, które występują między partnerami bliskich związków interpersonalnych najczęściej pojawiającą się strategią działania jest współpraca. Nieco rzadziej pojawia się obrona, zdecydowanie rzadko natomiast podejmowany jest atak i uleganie. Konflikty w bliskich związkach interpersonalnych rozpatrywać należy pamiętając stale o silnych więziach emocjonalnych miedzy partnerami i wartości, jaką dla partnerów stanowi ich związek Z tych przede wszystkim powodów preferowana jest strategia współpracy, jako najlepsze dla obu stron rozwiązanie konfliktu. Kobiety częściej się bronią Różnice te wyjaśniać można subiektywnym poczuciem słabości kobiet, za którym idzie nastawienie obronne. W konflikcie jedyną konstruktywną strategią jest współpraca. Jest ona różna od ataku, obrony, ulegania, które określić można wspólnym mianem zachowań nie kooperacyjnych. Nasilenie się współpracy obniża skłonność do zachowań nie kooperacyjnych, i odwrotnie. W konflikcie wyróżnić można dwa generalne sposoby reagowania - kooperacyjny i nie kooperacyjny. Ten drugi sposób zawierać może kilka różnych strategii -atak, obronę i uleganie. Intencją kooperacyjnego sposobu radzenia sobie w konflikcie jest podjecie wobec partnera pozytywnych oddziaływań które przyczynia się do pokonania dzielących strony różnic. Natomiast nie kooperacyjne działania skupione są ma eliminacji lub ograniczeniu negatywnych wpływów partnera bądź też poddaniu się im, gdy nie widzi się możliwości sprzeciwu lub obrony. Podejmując strategie nie kooperacyjne strony liczą że eliminując lub neutralizując negatywne oddziaływania partnera doprowadzą do rozwiązania
konfliktu. Zachowania partnerów są wzajemnie od siebie uzależnione.