Pojęcie wyrazu „inteligencja” przypisuje się Ceceronowi, który używając słowa intelligentia (łac.) opisywała nim zjawisko, które dzisiaj nazwiemy – uzdolnienie intelektualne.

Definicja wyrazu inteligencja – względnie stałe warunki wewnętrzne człowieka współdeterminujące efektywność działań, wymagających udziału typowo ludzkich procesów poznawczych, takich jak rozumowanie, wnioskowanie itp. Inteligencję często utożsamia się ze zdolnościami ogólnymi.

Dość rozpowszechniony jest pogląd , zgodnie z którym inteligencję należy rozumieć jako właściwość psychofizyczną, charakterystyczną dla danej jednostki w efektywności wykonywania zadań, angażujących procesy intelektualne takie jak rozumowanie i wnioskowanie.

Badacze, którzy istotę inteligencji sprowadzają do zdolności rozwiązywania problemów, mówią raczej o zachowaniu inteligentnym , niż o inteligencji, chcąc przez to podkreślić, że jej istotę stanowią procesy umysłowe takie jak: rozumienie, wnioskowanie, porównywanie, rozumowanie, wykrywanie, które zmieniają się w zależności od specyfiki rozwiązywanego problemu (zdanie uczonego szwajcarskiego J. Piageta).

Pewna odmiana w ujmowaniu inteligencji w kategoriach procesów a nie właściwości, stanowi pogląd z którym „inteligencja to zdolność przetwarzania informacji” (zdanie amerykańskiego psychologa E. Hunt).

Definicja inteligencji wg autora.

Inteligencja – to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnetrznych człowieka, współdeterminujących efektywność działań wymagających udziału typowo ludzkich procesów poznawczych.

Te warunki wewnętrzne kształtują się pod wpływem interakcji genotypu, środowiska i aktywności własnej.

Konstrukt teoretyczny – któremu odpowiada rzeczywiście istniejące zjawisko, uzewnętrzniające się w tzw. zachowaniu inteligentnym.

Względnie stałe warunki wewnętrzne organizmu – są to mechanizmy anatomofizjologiczne ośrodkowego układu nerwowego, leżące u podstaw zachowania inteligentnego.

Z poziomem inteligencji wiąże się z reguły takie cechy ośrodkowego układu nerwowego w tym głównie kory mózgowej jak: jakość tkanki nerwowej, szybkość przebiegu procesów nerwowych, plastyczność komórek nerwowych w kodowaniu, przetwarzaniu i odtwarzaniu informacji.

Efektywność działań o charakterze poznawczym – zależy od wielu czynników takich jak: stan fizyczny i psychiczny organizmu poziom aktywacji, motywacja, wiedza i umiejętność jednostki.

Działania, które wymagają udziału typowo ludzkich procesów umysłowych to: rozumowanie, wnioskowanie, myślenie abstrakcyjne, wykrywanie przewidywanie, planowanie itp.

Zamiennie (z inteligencją) używane pojęcia to również: uzdolnienia umysłowe, uzdolnienia intelektualne lub zdolności ogólne.

Teoria inteligencji.

Inteligencja ogólna określana jest symbolem g. (ang. general).

Struktura inteligencji wg Vermona (ameryk.) składa się z 5 poziomów:

inteligencja ogólna

uzdolnienia werbalne uzdolnienia praktyczne

czynnik czynnik czynnik sprawność zdolności zdolności

słowny liczbowy szkolny mechaniczna przestrzenne manualne

Największe zainteresowanie wśród hierarchicznych koncepcji inteligencji wzbudziła teoria Cattella – wyodrębnił on dwa podstawowe czynniki zdolności ogólnych tzw.:

Ø

inteligencję płynną,

Ø

inteligencję skrystalizowaną g.

Inteligencja płynna oznaczona gf (fluid) zależy głównie od genetycznie zdeterminowanych struktur i funkcji mózgu. Zachodzące w niej zmiany są związane przede wszystkim z dojrzewaniem, a także z degeneracją komórek nerwowych mózgu, są więc zmianami o charakterze rozwojowym. Inteligencja płynna ujawnia się najbardziej w rozwiązywaniu testów niewerbalnych, polegających na ujmowaniu stosunków między elementami.

Inteligencja skrystalizowana (gc) rozwija się na kanwie inteligencji płynnej w wyniku uczenia się i nabywania doświadczenia. Jest ona w dużej mierze zdeterminowana kulturowo. Do pomiaru tak rozumianej inteligencji służą tradycyjne testy inteligencji. Na ich podstawie dokonujemy pomiaru zdolności werbalnych, liczbowych oraz zdolności rozumowania opartego na wyuczonych zasadach logiki. Inteligencja skrystalizowana rozwija się w odróżnieniu od inteligencji płynnej – do wieku starczego. Osoby w wieku średnim i starczym również charakteryzują się wysoką efektywnością funkcjonowania intelektualnego.

Rozwojowa teoria inteligencji Piageta.

Teoria Piageta dotycząca inteligencji i jej rozwoju ukazała się w przekładzie polskim w 1966 r.
pt.: ”Narodziny inteligencji”. Piaget (szwajc.) m.in. biolog z wykształcenia traktuje inteligencję jako rozwiniętą formę adaptacji biologicznej. Rozwój umysłowy polega na coraz lepszym przystosowaniu, któremu towarzyszy wzrost złożoności i efektywności struktur poznawczych. Istota przystosowania wg Piageta. polega na utrzymaniu równowagi między dwoma podstawowymi procesami – asymilacji i akomodacji, które będąc nierozerwalnie ze sobą wiązane, występują we wszystkich okresach rozwoju poznawczego.

Asymilacja polega na włączaniu przez jednostkę świata zewnętrznego do już ukształtowanych struktur poznawczych.

W trakcie procesu, czynności i struktury poznawcze akomodują się (dostosowują) do przedmiotów asymilowanych. Ten proces zmian polegający na modyfikacji już istniejących struktur, tak aby umożliwić lepsze przystosowanie , adekwatne do wymagań środowiska, Piaget nazywa akomodacją.

INTELIGENCJA CZŁOWIEKA TO SWOISTEGO RODZAJU AKTYWNOŚĆ , POLEGAJĄCA NA KSZTAŁTOWANIU I ORGANIZACJI STRUKTUR POZNAWCZYCH POWSTAJĄCYCH WSKUTEK CIĄGŁEGO PROCESU UTRZYMYWANIA RÓWNOWAGI MIĘDZY ASYMILACJĄ I AKOMODACJĄ.

Podział rozwoju poznawczego człowieka na okresy wg Piageta:

ü

okres sensoryczo – motoryczny (od 2 r.ż.),

ü

okres przedoperacyjny (od 2 do 7 lat),

ü

okres operacji konkretnych (od 7 do 11-12 lat),

ü

okres operacji formalnych (od 11-12 do 15 lat).

Pomiar inteligencji.

Inteligencja człowieka stała się przedmiotem pomiaru począwszy od końca ubiegłego stulecia. Binet – konstruktor pierwszego testu inteligencji; II – iloraz inteligencji.

Test inteligencji według Bineta Simona opiera się na dwóch założeniach istotnych z punktu widzenia pomiaru inteligencji. Pierwsze mówi o tym, że inteligencja wyraża się w złożonych procesach umysłowych angażujących wnioskowanie i rozumowanie. Drugie z kolei traktuje inteligencję jako zjawisko rozwijające się wraz z wiekiem.

Kierując się tymi założeniami Binet i Simon opracowali w 1905 r. Salę inteligencji Bineta – Simona, składającą się z zadań wymagających udziału wspomnianych operacji umysłowych i ułożonyh weług stopnia trudności, tak aby mogły być rozwiązne przez dzici reprezentujące przeciętny poziom umysłowy, typowy dla określonego wieku życia (WŻ).

Odpowiednio do WŻ Binet wprowadził pojęcie wieku umysłowego (WU), które w tych samych jednostkach co WŻ ( w latach i miesiącach) wyraża liczbę prawidłowo rozwiązanych zadań testowych, przeznaczonych dla określonego wieku życia. Miarą wieku umysłowego jest osiągnięty maksymalny poziom wykonania testu tzn. maksymalna liczba prawidłowo rozwiązanych zadań.

W 1912 r. po śmierci Bineta W. Stern zaproponował by w miejsce WU zastosować iloraz inteligencji (II) jako miarę zdolności umysłowych. ponieważ jak nadmieniliśmy WU i WŻ stanowią wartości reprezentujące te same jednostki przeto istnieje możliwość ilościowego określenia stosunku między nimi, co wyraża wzór 1 – 1. Przedstawia on iloraz inteligencji